بررسي و مقايسه‌ي بيماري «ذيابيطِس»، درطب سنّتي ايران و بيماري «ديابت»، در طب كلاسيك

Investigation and comparison of Ziabites disease, in Iranian traditional medicine and Diabetes disease, in classical medicine

ديابت شيرين (Diabetes Mellitus) يك اختلال متابوليك شايع است كه ويژگي بارز آن افزايش قند خون (هيپرگليسمي) است. نشانه‌هاي كلاسيك ديابت شيرين شامل پُرادراري (پلي اوري)، پُرنوشي (پلي ديپسي) و كاهش وزن (Weight loss) است. با توجه به اين‌كه در متون طب سنّتي ايران از اين بيماري به نام «ذيابيطس» نام برده شده است كه علايمي شبيه به نشانه‌هاي كلاسيك ديابت دارد مطالعه‌اي درباره‌ي اين بيماري در طب كلاسيك و طب سنّتي ايران انجام شد. در اين تحقيق كه يك بررسي در متون است، ده كتاب اصلي و معتبر طب سنّتي ايران بررسي شد. ابتدا مشخصات بيماري ذيابيطس از جمله تعاريف، علل، انواع، علامات، راه‌هاي پيش‌گيري و درمان از اين كتب استخراج گرديد و سپس جهت به‌دست آوردن مطالب علمي مربوط به طب كلاسيك، كتب اصلي طب داخلي بررسي شد و اطلاعات مربوط به مقالات علمي با بررسي برخي از مجلات طب سنّتي ايران و جست‌‌وجو از طريق «Google Scholar, Iran medex SID, Pub med» به‌دست آمد. طبق بررسي انجام شده در كتب طب سنّتي ايران از نشانه‌هاي اصلي بيماري ذيابيطس، تشنگي و نوشيدن زياد مايعات، دفع زياد بول، هزال و نحافت بدن (لاغري و كاهش وزن) را مي‌توان نام برد و دو علت اصلي براي ايجاد اين بيماري ذكر شده است كه شامل سو مزاج گرم مفرط كليه‌ها (شايع‌ترين علت) و سو مزاج سرد كليه‌ها يا جميع بدن (نادرترين علت) مي‌باشد. در طب سنّتي ايران براي پيش‌گيري و كنترل بيماري بر رعايت تدابير اصول شش‌گانه ضروري حيات (ستّه‌ي ضروريه) تاكيد فراواني شده و در درمان اين بيماري راهكارهاي مختلفي (بر حسب علل سو مزاجي گرم يا سرد) توصيه شده است كه با توجه به بررسي متون كتب طب كلاسيك و مقالات علمي روز، اين راه‌كارهاي پيش‌گيري و درماني تا حد زيادي مورد تاييد است. به‌طور كلي يافته‌هاي به‌دست آمده، نشان دهنده اين مطلب است كه نه تنها بيماري ديابت و بيماري ذيابيطس از نظر علامت و نشانه‌هاي بيماري به هم شباهت دارند بلكه بسياري از راه‌كارهاي پيش‌گيري و درماني توصيه شده در طب كلاسيك و طب سنّتي ايران، براي كنترل اين بيماري مشابه است و علاوه بر آن با توجه به وجود نظريه‌ي مزاج در طب سنّتي ايران، براي كنترل اين بيماري درمان‌هاي متفاوتي در مزاج‌هاي مختلف، توصيه شده است و مانند طب كلاسيك (بدون درنظر گرفتن مزاج)، درمان يكسان براي همه‌ي افراد انجام نمي‌گيرد.

Diabetes mellitus is a common metabolic disorder characterized by increased blood sugar (hyperglycemia). The classic symptoms of diabetes mellitus include polyuria, polydipsia and weight loss. The texts of Iranian traditional medicine refers to the ziabites disease that its symptoms like to the classic symptoms of diabetes. According to this texts, A study about this disease, in classical medicine and Iranian traditional medicine was performed. In this research that is a literature review, ten major and valid books of Iranian traditional medicine was investigated. At first, profile of ziabites disease including definitions, causes, types, signs and symptoms, ways of prevention and treatment were extracted from these books. Then in order to obtain scientific material related to classical medicine, major books of internal medicine Was investigated and information about scientific articles obtained by studying some of the Iranian traditional medicine journals and searching through Pubmed, Iranmedex, SID, Google scholar. According to the survey in Iranian traditional medicine books, the main symptoms of ziabites disease are thirsty and drinking lots of fluids, excessive excretion of urine (Boul), slimming and weight loss (hozal and nahafat). Also, two main causes for this disease is mentioned that includes extreme hot dystemprament of kidneys (the most common) and cold dystemprament of kidneys or all of the body (the rarest) and In Iranian traditional medicine for prevention and control of disease is highly emphasized to applying of six essential principles of life. Also, various strategies in the treatment (according to the hot and cold dystempramental causes) is recommended that this prevention and control recommendations according to review of scientific articles and texts related to classical medicine are largely confirmed. Generally, the findings indicate that not only signs and symptoms of diabites and ziabites disease are similar, but also many of the preventional and therapeutical strategies in classical medicine and Iranian traditional medicine, to control of disease are similar. In addition, according to temperament theory in Iranian traditional medicine, in order to control of disease, different treatments in various temperaments are recommended and same to classical medicine (regardless of temperament theory), the treatments are not performed similar for all individuals.