مفهوم امتدادمندي جسم طبيعي در طبيعيات سينوي

The Concept of Extensity of Natural Body in the Natural philosophy of Ibn Sina

مفهوم امتداد در علوم طبيعي و ويژگي امتدادمندي اشياي مادي نزد حكماي اسلامي مفروض و بديهي انگاشته شده است. اينكه جسم مادي امري عريض و طويل و عميق است، تقريبا پذيرفته همه حكماست؛ هرچند در توصيف و تبيين آن شيوه‏هاي متفاوتي را به كار گرفته‏اند. شايد به‏جريت بتوان گفت تنها مفهوم عقلي‏اي كه مشترك بين همه حكماي متقدم و متاخر است، همين ويژگي امتدادمندي اشياي طبيعي است. به علت بديهي انگاشتن امتدادمندي و نيز تواتر و تكرار در پذيرش اين مفهوم، به تبيين دقيق موضوع امتدادمندي چندان عنايت نشده و به‏ويژه اين كميت با نگاه جديدتر و متاثر از يافته‏هاي ذيربط دانش جديد كمتر مورد فحص واقع شده است؛ به‏گونه‏اي كه از زمان ابن‏سينا تاكنون، همان‏گونه كه در اين مقاله نشان داده مي‏شود، تبيين جديدتر و متفاوتي از مفهوم بعد و امتدادمندي ارايه نشده است. در اين مقاله، با بهره‏گيري مستقيم از مباحث ابن‏سينا درباره جسم ممتد، كوشيده‏ايم كه تقريري نسبتا جديد از مفهوم امتداد عرضه كنيم. به‏علاوه بر آنيم تا موضوع امتداد را تنها متعلق به حوزه علوم عقليِ محض نبينيم و آن را بخشي از موضوع دانش جديد نيز به شمار آوريم. از اين‏رو به نسبتِ امتداد و مفاهيم همانند آن در رياضي نيز توجه كرده‏ايم.

The concept of extension in natural sciences and the feature of extensity of physical objects is considered self evident and presumptive by Muslim theosophers. That a physical object has dimensions of width, length, and depth is recognized by almost all theosophers. However, they have followed different procedures in describing and explaining this fact. It is most likely that the only intellectual concept common among all classic and later philosophers is the very extensity of physical objects. The issue of extensity has not been taken into deep and precise consideration and investigation due to deeming itself evident and because of its frequent adoption and recognition by philosophers. Thus, this issue has been rarely studied according to the findings of modern science or any new approach. As the article suggests, no new or different explanation has been given for the concept of dimension and extensity since the time of Ibn Sina. Benefitting directly from Ibn Sina’s discussions on extended body, the present article seeks to offer a roughly new account of the concept of extension. In addition, it tends to see this issue not belonging exclusively to the field of intellectual sciences, but as a part of modern science. Thus it takes the relation of extension to its analogous concepts in mathematics into account