روشها و شاخصهاي اندازه گيري فقر و رفاه اقتصادي

Methods and Indicators to Measure Poverty and Economic Welfare

توجه به مسيله فقر و فقرزدايي يك موضوع جهاني بوده و هست. در سال‌هاي اخير تاكيدات نويني بر كاهش فقر به عنوان هدف سياست‌ها و تعاوني‌هاي توسعه ديده شده است. اهداف توسعه هزاره، كه در سال 2000 ميلادي مورد توافق رهبران جهاني قرار گرفت، كاهش فقر را در راس دستور توسعه خود قرار داده است. مطالعات كمي در مورد فقر حدوداً از اوايل قرن بيستم شروع شده است. از اواخر دهه 1970 به ويژه با شروع دهه 1980 ميلادي به دليل پذيرش برنامه اصلاح ساختاري، آزادسازي و خصوصي‌سازي توسط بسياري ازكشورهاي جهان، فقر و حمايت از گروه‌هاي آسيب پذير با شدت بيشتري مورد توجه قرارگرفت. بسياري از انديشمندان بر اين گمان بودند كه اجراي برنامه‌هاي اقتصادي، افراد فقير و گروه‌هاي كم درآمد را افزايش مي‌دهد. در پاسخ به چنين وضعيتي و به منظور جلوگيري از توسعه فقر، نهادهاي بين‌المللي و منطقه‌اي اقدامات عملي را در پيش گرفتند؛ به طور مثال سازمان ملل دهه 1006-1997 را دهه "ريشه كني فقر" نام نهاد. فقر پديده‌اي چند بعدي است و به همين دليل به صورت‌هاي مختلفي تعريف شده است. براساس نظر تانسند (1985) افراد، خانواده‌ها و گروه‌هاي جمعيتي را زماني مي‌توان فقير به حساب آورد كه با فقدان منابع براي كسب انواع رژيم‌هاي غذايي مواجه باشند. آمارتيا سن (1979) به وجود محروميت در تمام تعاريف اشاره مي‌كند و اين كه واژه محروميت يك مفهوم نسبي است. محروميت از دارايي‌ها و فرصت‌هايي كه هر فرد مستحق آنهاست، كه در يك كشور در حال توسعه محروميت از غذا و مسكن و دارو و در كشورهاي توسعه‌يافته‌تر محروميت نسبي از شرايط و امكانات زندگي متوسط است. با توجه به اين موضوع سه تعريف براي فقر بنام فقر نسبي، مطلق، ذهني و عيني وجود دارد. با توجه به اينكه اولين گام در برآورد و اندازه‌گيري فقر، محاسبه خط فقر است؛ لذا در اين مقاله ابتدا مفاهيم مختلف فقر و سپس مفهوم خط فقر و روش‌هاي اندازه‌گيري فقر را توضيح مي‌هيم. سپس به روند تغيير نرخ فقر در ايران و جهان به صورت منطقه‌اي خواهيم پرداخت. در ادامه شاخص‌هاي فقر(روش‌هاي اندازه‌گيري) و روش‌هاي محاسبه آورده شده و براي دوره( 75-85) آن‌ها را محاسبه و تحليل خواهيم كرد. در قسمت بعدي مقاله براي بررسي اثر رفاه از معيار رشد فقرزدا استفاده كرده و به برآورد منطقه‌اي آن در سه منطقه آسياي جنوبي، خاورميانه و شمال افريقا خواهيم پرداخت. سپس مسيله رفاه را از منظر اثرات در آمدي و رشد اقتصادي بررسي خواهيم كرد و با يك ديدگاه كلان‌نگر به بررسي مسيله رشد فقرزدا، محاسبه شاخص رشد فقرزدا و تحليل بلند مدت آن در اين مناطق خواهيم پرداخت.

Poverty and poverty reduction were and continues to be one of the main components of economic programs at the global level. Over the past years, reducing the rate of poverty has been regarded as the main objective in policy-making and establishment of the economic enterprises. Millennium Development Goals, agreed by world leaders in 2000 puts the issue on top of the agenda. Quantitative studies on poverty kicked off at the beginning of the twentieth century. However, since the late 1970s and early 1980s, programs such as structural reform, liberalization and privatization were accepted by many governments across the world which led to more emphasis on the support for the poor and vulnerable classes of the society. Implementation of these economic measures at that period of time was regarded by many observers as a prelude to the increase in the number of poor and low-income groups. To offset the negative effects of such a process, international and regional organizations started a series of functional measures. United Nations, for example, entitled the 1997-2007 as the "decade for eradication of poverty". Due to the fact that it is a multi-dimensional phenomenon, various definitions have been proposed by scholars and academics for poverty. According to Townsend (1985), individuals, families and demographic groups are called "poor" when they are faced with scarcity of resources to meet their food needs. Amartya Sen (1979) points to deprivation as the main constituent of poverty. Deprivation, in his view, is a relative concept which exemplifies itself in terms of the properties and opportunities that everyone deserves but fails to achieve. In developing countries, for example, sacristy of medication and housing is an example of deprivation, while in the developed world; the concept demonstrates itself in the lack of the needed facilities to run an average living. Thus, in every society, estimating the poverty line is the first step in measuring the poverty itself. The current paper starts with the examination of various definitions of poverty and the methods to calculate the poverty line. It is then followed by a regional analysis on the changing trend of the rate of poverty both in Iran and across the world. Indicators of poverty and methods of calculation (1995-2005) are further studied in the subsequent section. To study the impacts of welfare, a criterion called "pro-poor growth" is used and the results of the analysis are compared in the Middle East, south Asia and North Africa. Then the issue of welfare is further analyzed based on the impacts it makes on the income and economic development. The paper ends with a macro-oriented study on the issue of pro-poor growth, its indicators and a long-term analysis of the criterion in these geographical regions.