اثر تنش گرماي انتهاي فصل بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه و ارزيابي شاخص‌هاي تحمل تنش در جو (Hordeum vulgare L.)

Effect of Late Planting Heat Stress on Yield, Yield Components and Tolerance Indices in Barley

اثر تنش گرماي انتهاي فصل بر عملكرد و اجزاي عملكرد در 11 رگه جو ارسالي از مركز تحقيقات ايكاردا و يك رقم شاهد منطقه (ايذه) طي دو سال (86-1384) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم گچساران مورد ارزيابي قرار گرفت. هر رگه در يك كرت شش خطي و در دو تاريخ، كاشت رايج منطقه (اواسط آذرماه) و ديركاشتي (اواخر دي ماه) و در سه تكرار در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي كشت گرديد. نتايج نشان داد كه تنش گرماي ناشي از اعمال ديركاشتي به صورت معني داري ميانگين دوسالانه تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و عملكرد دانه را به ترتيب به ميزان 2/25، 3/6، 6/3 و 8/34 درصد كاهش داد ولي طول دوره پرشدن دانه كاهش معني داري نداشت. تعداد روز تا سنبله دهي بيشترين همبستگي معني دار (65/0-) را با عملكرد در شرايط تنش نشان داد. شاخص هاي ميانگين محصول دهي (MP)، ميانگين هندسي محصول دهي (GMP) و شاخص تحمل تنش (STI) كه در هر دو شرايط تنش و طبيعي همبستگي مثبت، معني دار و بسيار بالاتري با عملكرد داشتند، مناسب ترين شاخص ها در شناسايي رگه هاي متحمل به گرما و پرمحصول در هردو شرايط طبيعي و تنش گرما بودند. بر اساس نتايج دوساله مي توان رگه 6 را با بيشترين مقدار براي شاخص هاي STI، GMP و MP و بالاترين عملكرد دانه ، به عنوان رگه متحمل به شرايط تنش گرما جهت كشت در مناطق گرمسيري معرفي نمود.

The effect of late planting heat stress on yield and yield components was studied in 11 barley lines from ICARDA and one cultivar from Iran (Izeh) during two years (2005-2007) in Gachsaran Dry-land Agricultural Research Station. Each line was planted in a 6-rowed plot at two dates: normal planting (middle of November) and late planting (end of December) with three replications using a randomized complete block design. Results showed that heat stress (late planting) significantly decreased the number of spikes per unit area, grains per spike, thousand-grain weight and grain yield by 25.2%, 6.3%, 3.6% and 34.8%, respectively, while grain filling period did not show a significant reduction under heat stress. The number of days to heading showed the highest correlation with yield (-0.65). Mean product (MP), geometric mean productivity (GMP) and stress tolerance index (STI) were the best tolerance indices showing the highest correlation with grain yield under both normal and heat stress conditions. Based on two years data of STI, GMP, MP and yield, line 6 turned to be the most tolerant line and could be recommended for cultivation in tropical areas of Iran