بررسي برخي صفات مرفو- فيزيولوژيك و پايداري عملــكرد دانه در ژنوتيپ هاي اميد بخش گندم نان زمستانه و بينابين در مناطق سرد كشور

Study on Some of Morpho-Physiological Traits and Stability Of Grain yield in Promising Winter and Facultative Bread Wheat Genotypes in Cold Regions of Iran

دستيابي به ارقام گندم با عملكرد بالا و پايدار و واجد صفات مطلوب مرفو- فيزيولوژيك از اهداف اصلي برنامه هاي بهنژادي گندم مي باشد. جهت تعيين پايداري عملكرد دانه و سازگاري، 18 ژنوتيپ پيشرفته گندم زمستانه و بينابين در قالب طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در 2 سال زراعي 87-1385 در 9 ايستگاه تحقيقاتي اقليم سرد كشور(كرج، اراك، اردبيل، جلگه رخ، مياندوآب، همدان، مشهد، قزوين و خوي) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج حاصل ازتجزيه واريانس مركب تفاوت معني داري در سطح 1% براي اثر ژنوتيپ، اثرمتقابل سال مكان و اثر متقابل سه جانبه سال ژنوتيپ مكان نشان داد. بر اساس نتايج تجزيه پايداري به روش گزينش همزمان براي عملكرد وپايداري ، ژنوتيپ هاي شماره 3 و 8 (C-85-3 و C-85-8) با داشتن بالاترين مقدار معيار گزينش همزمان براي عملكرد وپايداري (13=YS) به عنوان ژنوتيپ هاي با عملكرد بالا و پايدار و ژنوتيپ شماره 5 (C-85-5 ) با داشتن كمترين عملكرد دانه و YS (8- =(YS به عنوان ژنوتيپ با كمترين پايداري شناسايي گرديدند. بر اساس روش تجزيه امي (AMMI) ژنوتيپ هاي شماره 9 ، 13 ، 18 و 8 پايدارتر وداراي سازگاري عمومي نسبت به محيط هاي مورد بررسي بودند و اين مدل قادر به تفكيك محيط ها به گروههاي متفاوت بود بطوري كه هر محيط يا گروه محيطي قادر به شناسايي ژنوتيپ هاي برتر با سازگاري خصوصي بودند. نتايج مربوط به برآورد سهم اندوخته ساقه قبل از مرحله گرده افشاني در عملكرد دانه (انتقال مجدد) نشان داد كه ژنوتيپ هاي شماره 17 ، 5 ، 8 ، 18 و 3 از بيشترين مقدار انتقال مجدد در مقايسه با بقيه ژنوتيپ ها برخوردار بودند. ضرايب همبستگي ساده بين صفات نشان داد كه همبستگي عملكرد دانه با صفات بيو ماس درزمان گلدهي و رسيدن، وزن پدانكل در زمان گلدهي، وزن سنبله ها در زمان رسيدن وتعداد دانه درسنبله مثبت و معني دار و با درصد انتقال مجدد منفي و معني دار بود.

Main objective in wheat breeding programs is to improve high yielding and stable varieties possessing desirable morpho-physiological traits. This study was conducted to determine the stability of 18 winter and facultative bread wheat genotypes. The experiments carried out in 9 experimental stations (Karadj- Arak- Ardebil- Jolgerokh- Miandoab- Hamedan- Mashad- Qazvin- Khoy) using a randomized complete block design with three replications during 2006-2008 cropping seasons. Result of combined ANOVA showed highly significant effects for genotype, year × location and genotype × location × year interactions. Using method of simultaneous selection for yield and stability (YS) revealed that genotype 3 (C-85-3) and 8 (C-85-8) with YS=13 were the most superior genotypes. Genotype 5 (C-85-5) had the lowest grain yield and its YS was -8 which selected as the least stable genotype. Based on AMMI analysis, genotype 9, 13, 18 and 8 were more stable than the others and had general adaptability. AMMI was able to categorize the environments into different groups, so that in each environment genotype (s) with specific adaptability can be determined. Results of contribution of pre-anthesis assimilate to grain (CPAAG) showed that genotype 17, 5, 8, 18 and 3 had the highest remobilization among the genotypes. Correlation coefficients between the traits showed that correlation of grain yield with biomass weight at anthesis and maturity, spike weight at maturity and grain number per spike were significantly positive, however, correlation between grain with CPAAG was significantly negative.