تاثير مقادير مختلف كودهاي نيتروژن و فسفر بر ميزان جذب و كارايي نيتروژن در چغندرقند

Effect of Nitrogen and Phosphorous Application on the Efficiency of Nitrogen Uptake and Consumption in Sugar Beet (Beta vulgaris L.)

به منظور بررسي تاثير مقادير مختلف كودهاي نيتروژن و فسفر بر كارايي مصرف و بيلان نيتروژن در چغندرقند رقم زرقان آزمايشي به صورت فاكتوريل (3 × 5) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعه موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه بذر چغندرقند واقع در كرج در يك خاك لومي در سال 1386 اجرا شد. پنج سطح نيتروژن شامل مقدارموجود درخاك (شاهد)، 120، 160، 200 و 240 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار از منبع كود اوره طي دو مرحله، 50 درصد بعد از آب دوم و الباقي پس از مرحله تنك و وجين مصرف شد. سطوح كود فسفر شامل مقدارموجود درخاك (شاهد)، 50 و 100 كيلوگرم فسفر خالص در هكتار (از منبع سوپر فسفات تريپل) بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد اثر مقادير مختلف كود نيتروژن بر مقدار جذب نيتروژن توسط اندام هوايي و ريشه چغندرقند و همچنين كارايي ميزان جذب نيتروژن كل گياه معني‌دار بود ولي كاربرد مقادير مختلف كود فسفر و همچنين اثر متقابل نيتروژن و فسفر بر كارايي و بيلان نيتروژن تاثير معني داري نداشت. بيشترين و كمترين مقدار نيتروژن جذب شده توسط كل گياه چغندرقند معادل 447 و 250كيلو گرم در هكتار به ترتيب مربوط به تيمار كاربرد 240 كيلو گرم در هكتار نيتروژن خالص و تيمار شاهد بود. از كل نيتروژن جذب شده توسط چغندرقند، 44% به اندام هاي هوايي و 56% به ريشه اختصاص يافت. از لحاظ كارآيي استفاده از نيتروژن براي عملكرد شكر، بالاترين ميزان كارايي در تيمار بدون مصرف كود (N0P0) با توليد حدود 53 كيلوگرم شكر به ازاي هر كيلوگرم نيتروژن جذب شده (35% بيشتر از تيمار مصرف 240 كيلوگرم نيتروژن در هكتار) حاصل شد. ميانگين كارآيي استفاده از نيتروژن نيز معادل 40 كيلوگرم شكر به ازاي يك كيلوگرم نيتروژن جذب شده توسط گياه بود. به طوركلي، جهت اطمينان در دستيابي به پتانسيل واقعي توليد نياز است براي هر تن محصول ريشه چغندرقند حدود 5 كيلوگرم نيتروژن خالص در نظر گرفته شود. بنابراين براي جلوگيري از آلودگي محيط زيست و افزايش كارآيي كودهاي نيتروژن، لازم است پس از تجزيه خاك و محاسبه مقدار موجودي نيتروژن و در نظرگرفتن عملكرد مورد انتظار، در صورت كمبود و ضرورت از طريق مصرف كود شيميايي مقدار مورد نياز را جبران نمود.

In order to evaluate efficiency of nitrogen fertilizers consumption in a sugar beet monogerm hybrid variety of Zarghan, a field experiment was conducted in a loamy soil during 2007 in the research farm of Sugar Beet Seed Institute located in Karaj. Five levels of nitrogen fertilizers including 0 (check), 120, 160, 200 and 240 Kg/ha of net nitrogen from urea fertilizer (46 percent of pure nitrogen) and three levels of phosphor including 0 (check), 50 and 100 Kg of P2O5 per hectare from the triple super phosphate were arranged in a factorial experiment (5×3) in a randomized complete block design with four replications. The results showed that the effect of nitrogen application was significant for nitrogen uptake of both top and root parts of sugar beet, and also for nitrogen uptake efficiency of whole crop. However, nitrogen uptake of sugar beet was not affected by phosphor fertilizer and by the interaction of nitrogen × phosphor application. The highest nitrogen uptake by whole crop in this experiment was equal to 447 Kg ha-1 from the treatment of 240 Kg ha-1 nitrogen application. In the check treatment, nitrogen uptake by whole crop was 250 Kg ha-1. In Zarghan sugar beet variety, for one t ha-1 beet root production about 4 Kg nitrogen was used and from the total nitrogen uptake by whole crop, 44% was allocated in the top part and 56% in the storage root of sugar beet. There was no significant difference between the treatments for nitrogen uptake efficiency, whereas nitrogen utilization efficiency for sugar yield in the treatment of N0P0 was 35% greater than that in the treatment of 240 Kg ha-1 nitrogen application. On average, nitrogen utilization efficiency was equal to 40 Kg sugar for each Kg of N uptake by the crop. Thus, for the production of sugar beet close to actual yield potential it is necessary to consider 5 Kg of N for each t of beet root. Consequently, in order to prevent the environmental pollution, improve nitrogen efficiency, and taking into account the best quality and quantity of sugar beet yield, nitrogen application must be recommended based on the soil analysis and expected root yield and quality of sugar beet.