مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - اثر كود نيتروژن اضافي در تعديل اثرات تنش خشكي در گندم نان

چكيده فارسي :

اين پژوهش با هدف بررسي نقش كود نيتروژن اضافي در كاهش اثرات تنش خشكي از طريق شاخص هاي تحمل و حساسيت به تنش خشكي در گندم نان انجام شد. آزمايش به صورت طرح كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرارانجام شد كه در آن آبياري با سه سطح شامل آبياري كامل، قطع آبياري در مرحله 50 درصد سنبله دهي و قطع آبياري در مرحله 50 درصد سنبله دهي به همراه 30 درصد كود نيتروژن اضافي به عنوان عامل اصلي و 7 لاين پيشـرفته اصلاحي گندم نان به عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شـدند. نتايج نشـان داد كه ژنوتيپ‌هاي مذكور از نظر شاخص هاي مختلف MP، GMP، TOL، ‌SSI و STI در شرايط تنش رطوبتي و تنش رطوبتي همراه با نيتروژن اضافي اختلاف معني داري داشته و رفتار متفاوتي نشان دادند. مطالعه همبستگي بين عملكرد دانه و شاخص‌ها نشان داد كه عملكرد دانه در تمامي شرايط محيطي با شاخص هاي GMP و STI همبستگي مثبت و معني داري داشتند و از اينرو شاخص‌هاي GMP و STI در تمامي شرايط محيطي جهت تفكيك ژنوتيپ‌هاي متحمل و حساس انتخاب شدند. نتايج تجزيه خوشه اي ژنوتيپ‌ها بر اساس عملكرد دانه در شرايط محيطي مختلف و شاخص‌ها نشان داد كه در هر دو شرايط محيطي تنش رطوبتي و تنش رطوبتي همراه با نيتروژن اضافي سه گروه مختلف بوجود آمد. مقايسه صفات در بين گروه ها نشان داد كه در گروه اول شرايط محيطي تنش همراه با نيتروژن اضافي ارقام سپاهان، پيشتار و لاين 9 از نظر كليه شاخص‌ها و عملكردها بيشترين مقدار را داشتند. همچنين اولين گروه به دست آمده در شرايط تنش رطوبتي نيز شامل رقم پيشتار و لاين 9 بود. بنابراين رقم سپاهان ميزان افت عملكرد كمتري را نسبت به تنش رطوبتي داشت كه نشان دهنده تاثير نيتروژن در تعديل اثرات تنش خشكي در اين رقم است. وضعيت مشابهي نيز براي رقم روشن بدست آمد كه تيمار نيتروژن از افت عملكرد اين رقم در شرايط تنش رطوبتي كاست. اما در ساير ارقام ولاين‌ها تيمار نيتروژن تاثير قابل توجهي نداشت. مقايسه درصد كاهش عملكرد دانه در محيط هاي مختلف نيز همين نتايج را حاصل نمود، به طوري كه ارقام سپاهان و روشن به ترتيب در حدود 9 و 6 درصد افت عملكرد كمتري را در شرايط تنش رطوبتي همراه با نيتروژن اضافي در مقايسه با تنش رطوبتي نشان دادند. نتايج آزمون t نيز حاكي بر تفاوت معني دار عملكرد دانه هر يك از ژنوتيپ ها در شرايط نرمال و تنش رطوبتي بود، اما بين دو محيط تنش و تنش همراه با نيتروژن اضافي تنها در رقم سپاهان و لاين 11 تفاوت معني دار ملاحظه شد.