ارزيابي تطبيقي-كارآمدي آموزش دانشگاهي رويكردي مناسب براي چالشهاي روش‌شناسي بهبود كيفيت

Comparative-Efficient Evaluation of University Education: An Appropriate Approach for the Methodological Challenges of Quality Improvement

ارزيابي آموزشي به دنبال شناخت و درك عملكرد آموزشي و هدايت فعاليتها براي ارتقاي بهره‌وري و بهبود كيفيت است؛ با توجه به ساختار پيچيده فعاليتهاي آموزشي و تنوع انتظارات ذينفعان آموزش عالي، «روش‌شناسي» ارزيابي آموزشي موضوع تحقيقات متعدد و زمينه‌ساز چالشهاي فكري گسترده اي بوده است. در اين مقاله با تحليل و ارزشيابي قابليتها و چالشهاي دو رويكرد ارزيابي؛ يعني رويكرد مرسوم و رويكرد تطبيقي- كارآمدي ادعا شده است كه با توجه به پيچيدگيهاي مبتلا به فعاليتهاي آموزش عالي و احاطه مسيله‌هاي «كميابي منابع» و «رقابت» بر فضاي فعاليت واحدهاي آموزش عالي، رويكرد مرسوم ارزيابي قابل قبولي از عملكرد واحدها براي سياستگذاري و ارتقاي كيفيت فراهم نمي‌كند. در اين خصوص، داده‌هاي آماري 10 گروه آموزشي همسان تحليل شده است و يافته‌هاي به دست آمده نشان مي‌دهند كه با ملحوظ كردن وجوه تطبيقي و كارآمدي ارزيابي آموزشي، با داده‌هاي مفروض، اولاً نتايج تحليل‌ تغيير مي‌كند و ثانياً عوامل آموزشي موثر قابل ‌شناسايي و اقتصادي‌ترين طرق بهبود كيفيت تعيين‌شدني هستند. براي جامعه آماري مورد مطالعه دسترسي بيشتر به كتب و منابع درسي، سرمايه‌گذاري روي آموزش حين‌خدمت دانشگران و كاهش اندازه كلاس (تعداد دانشجويان) از نظر هزينه- اثربخشي، موثرترين عوامل براي ارتقاي كيفيت آموزش به شمار مي روند؛ يعني اختصاص يك واحد پولي براي هر يك از عوامل مذكور كيفيت آموزش را به ترتيب تا 215/0، 1/0 و 01/0 بهبود مي‌بخشد. چنين يافته‌هايي، كه در سياستگذاري براي ارتقاي كيفيت آموزش عالي اهميت حياتي دارند، در رويكرد مرسوم به دست نمي آيند، بلكه تنها با اجراي تحليل‌ و ارزيابي تطبيقي-كارآمدي دست‌يافتني هستند. «... ارزشيابي آموزشي آيينه‌اي فراهم مي‌آورد تا تصميم‌گيران و دست‌اندركاران فعاليتهاي آموزشي تصويري از چگونگي فعاليتها به دست آورند و با استفاده از اين تصوير از نظامهاي آموزشي مراقبت بيشتري به عمل آورند تا در راستاي پاسخگويي به نيازهاي فرد و جامعه كيفيت نظامهاي آموزشي ارتقا يابد» (Bazargan, 2002: 1).

Educational evaluation aims at understanding and examining educational performance to govern the educational activities for the improvement of productivity and quality. Due to the complex structure of educational activities accompanied with the diversity of higher education beneficiaries’ expectations, however, the methodology of educational evaluation has been the main concern of educational researchers and stimulated intellectual controversies and challenges. This article critically evaluates the capabilities of the conventional and comparative-efficient educational evaluation approaches and claims that in a complex context like education which is also dominated by a resource scarcity and growing competition environment, it is the comparative-efficient approach that can provide the appropriate evaluation of educational groups. In that regard we analyze data on the characteristics of 10 educational groups; After incorporating the comparativeness and efficiency aspects of educational evaluation, we achieve completely different but promising results and findings. In addition, we are able to determine the factors dominating educational performance and to prescribe the most economical ways and policies to improve education quality. For the educational groups, we found that books and instructional materials, teaching on-the-job training and class size reduction are respectively the most important and cost-effective factors for the improvement of education quality. That is, spending one money-unit on such factors increases education quality by 0.215, 0.1 and 0.01 points, respectively. Such findings that are very crucial in policy making for the improvement of higher education quality, are merely achievable through conducting the comparative-efficient evaluation of educational performance. Keywords: Higher Education Beneficiaries, Educational Evaluation Approaches, Education Quality, Resource Scarcity, Competition, and Cost-effectiveness.