كليدواژه :
گردنه قوشچي , اروميه , يكنواختي , غناي گونه اي , قُرق تنوع گونه اي
چكيده فارسي :
اعمال مديريت صحيح و كارآمد اكوسيستم هاي مرتعي مستلزم داشتن اطلاعات كافي از ميزان شدت چرا و تاثير آن بر تنوع گونه اي مراتع است. به منظور بررسي اثرات چراي دام در تغيير و كاهش تنوع گونه اي مرتع و مقايسه آن با عرصه قرق و نيز بررسي تاثير مثبت قرق در رابطه با حفظ تنوع گونه اي مراتع دو نوع عرصه متفاوت قرق‌شده و تحت چرا، در مراتع گردنه قوشچي واقع در 45 كيلومتري شمال اروميه انتخاب شد. با استفاده از روش پلات هاي حلزوني، حداقل قاب نمونه يك متر مربع به دست آمد. تعداد 40 قاب در واحدهاي همگن داخل و خارج قرق در چهار كلاس شيب (8-2، 12-8، 20-12 و 30-20 درصد) تعيين و به روش تصادفي-سيستماتيك در طول 4 ترانسكت و به درازاي 50 متر در امتداد طول دامنه و در كلاسه-هاي شيب مستقر شد. فهرست كليه گونه هاي موجود به همراه ارزش هاي فراواني، پوشش تاجي، لاشبرگ، سنگ و سنگريزه و خاك لخت ثبت شد. همچنين در وسط هر ترانسكت پروفيلي حفر و از عمق 30-0 سانتي متر نمونه خاك برداشت شد. با استفاده از شاخص هاي تشابه و يكنواختي داخل و خارج قرق مقايسه شد. مقايسه ميانگين ها با روش دانكن در سطح احتمال 5 درصد انجام و براي تعيين مهمترين عوامل تاثير گذار بر تغييرات تنوع گونه اي از تجزيه به مولفه هاي اصلي استفاده شد. نتايج حاصل از برداشت هاي صحرايي، شناسايي تعداد 96 گونه گياهي است كه در عرصه قرق و تحت چرا به‌‌ترتيب 46 و 37 گونه بود. ميانگين ضرايب به‌دست آمده از شاخص شانون و بريلويين در داخل قرق به ترتيب برابر 48/3 و 26/3 و در خارج قرق 99/2 و 84/2 بود. همچنين نتايج به‌دست آمده از تجزيه و تحليل داده هاي فراواني گونه ها در دو عرصه نشان داد كه عرصه قرق در تمامي شاخص هاي عددي از نظر غنا، يكنواختي و تنوع گونه اي بيشتر از عرصه تحت چرا بود. نتايج مقايسه ميانگين ها نشان داد كه ميزان پوشش، تراكم و لاشبرگ در داخل قرق نسبت به خارج قرق به ترتيب 6/23، 52/3 و73/3 درصد افزايش و مقدار سنگ و سنگريزه و خاك لخت نسبت به خارج به ترتيب 2/16 و 24/11درصد كاهش داشت. نتايج تجزيه به مولفه هاي اصلي نشان داد كه از بين عوامل مورد بررسي درصد پوشش، لاشبرگ، سنگ و سنگريزه، درصد اشباع بازي، خاك لخت، پتاسيم، شن و سيلت و رس بيشترين تاثير را بر تنوع گونه اي دارند.
چكيده لاتين :
Appropriate and efficient management practices on rangeland ecosystems require adequate information about the grazing density and its impact on rangelands species diversity. For investigating the effects of livestock grazing on change and reduction of rangeland species diversity and comparison of that with exclosure area, and also to investigate the positive effects of exclosure in regards to protect rangeland species diversity, two rangeland sites with different management practices as grazed and ungrazed (exclosure) areas were selected in Qushchy ghat in 45 km north of Urmia. Using minimal area method, a quadrate of 1m2 was selected. Samples were collected from 40 homogeneous sites at inside and outside of the exclosure based on four slope classes (2-8%, 8-12%, 12-20% and 20-30%) along the slopes with randomized-systematic method on 4 transects with the length of 50 meters. List of all existing species with frequency values, canopy cover, litter, gravels and bare soil, and other information were recorded. Moreover, in the middle of each transect a profile of soil was considered and soil samples were collected from the depth of 0-30 cm. Using similarity and evenness indices inside and outside of the exclosure were compared. Mean comparison was conducted using Duncanʹs test at the level of 5%. To determine the factors affecting changes in species diversity a test of principal component analysis (PCA) was conducted. Results of field observation show that, 96 species were distributed on the study area. From those in ungrazed (exclosure) areas 46 and in grazed area 37 and 13 species were common in both sites. The mean values of Shannon and Briloein indices were 3.48 and 3.26 for inside, and 2.99 and 2.84 for outside of exclosure, respectively. Moreover, the results of the analysis of species frequency on both sites showed that the ungrazed areas have high numerical indices values for richness, evenness and species diversity. Results of the mean comparison indicate that canopy cover; density and litter in inside of the exclosure were higher than the outside of exclosure as 23.6, 3.52 and 3.73% respectively. On the other hand, the amount of gravel cover and bare soil were decreased as 16.2 and 11.24%, respectively. Results of principal components analysis showed that among the investigated factors canopy cover, litter, gravel cover, percent of alkaline saturation, bare soil, Potassium, percent of sand, silt and clay have the greatest effect on species diversity.
