مقايسه «رويين تني و چشم آسيب پذير اسفنديار» در متن هاي فارسي ميانه (پهلوي) و شاهنامه فردوسي

The Comparison of Esfandiyār’s Invulnerability in Pahlavi Texts and his Vulnerable Eyes in the Shāhnāma of Ferdowsi

رويين‌تني اسفنديار پاكدين و رواج دهنده دين مزدايي كه بنابر ادبيات ايران باستان و متن‌هاي پهلوي و شواهد ذكر شده در وِجَر كرد ديني و سپس تاكيد بر آن در زند ونديداد، به همت و دُعاي اشو زرتشت و تقديم ناري مقدس به او صورت پذيرفته، داراي ريشه‌اي بنيادين در فرهنگ ايران باستان بوده و زيربناي آن بر اساس منطقِ باورپذيريِ ديني و انديشه‌هاي مزديسنايي استوار است؛ در هيچ يك از متون اوستايي و پهلوي زردشتي كمترين نشاني ازآسيب پذيري چشم اسفنديار وجود ندارد. رويين‌تني اسفنديار نيز در شاهنامه ـ علي رغم آن‌كه افسانه تيرگز و چشم اسفنديار از جلوه خاصي برخوردار است ـ مورد ترديد است. مي‌توان احتمال داد «داستان آسيب‌پذيري چشم اسفنديار» از طريق راويان و ناقلان سنت‌هاي شفاهي كهن ماورا النهر و خراسان بزرگ و سيستان كه محل پرورش داستان هاي اساطيري و حماسي بود، رواج پيدا كرد و سپس به تدريج با تغيير و تحولات گوناگوني به صورت يك روايت حماسي مدوّن كه مجزّا و مستقل از خداي‌نامه بود، انعكاس يافت و ماخذي مورد وثوق و قابل استفاده براي نويسندگان شاهنامه‌هاي منثور شد. اين داستانِ منفرد به شاهنامه ابومنصوري و سپس از آن طريق و يا به صورت جداگانه در كنار ساير مآخذِ فردوسي به شاهنامه راه يافت.

According to Wejarkard i denig, the brave and blessed Esfandiyar becomes brazen-bodied by the praying of the prophet Asu – Zarduxst in the ceremony of Dron Yast. The prophet gives him some pomegranate seeds and Esfandiyar is rendered invulnerable. Pahlavi Zand i Vandidad says that Esfandiyar cannot be hurt, harmed, threatened or wounded by sword, knife or any other weapon because of his invulnerability. However, in the Shahnama of Ferdowsi, Esfandiyar has vulnerable eyes. There are some similarities between the characteristics and functions of Esfandiyar of the Shahnama and Achilles in Greek mythology due to the combination of the old Iranian and ancient Greek cultures. The overwhelming influence of the Greek culture in Persia was because of a ruling Greek government in Bacteria from 250 to 130 B.C.