بررسي رژيم نوري در توده‌هاي طبيعي و مصنوعي جنگلهاي شمال ايران

Light regime in natural and planted stands of the Caspian Forests

با توجه به اهميت فاكتور نور به‌عنوان يكي از مهمترين عوامل اكولوژيك در مباحث جنگل‌شناسي و اكولوژي جنگل، در اين مقاله تلاش شده كه اطلاعاتي در مورد اين فاكتور و تغييرات آن در توده‌هاي مختلف جنگلي در اختيار متخصصان قرار گيرد تا با توجه به آن بتوان دخالتهاي جنگلشناسي را بهتر انجام داد. بدين منظور قطعات نمونه‌اي در تيپ‌هاي مختلف جنگلهاي طبيعي شمال ايران (انجيلي- ممرز، بلوط- ممرز، راش خالص و آميخته، ممرز- راش و پهن‌برگ آميخته) و همچنين در توده‌هاي جنگل‌كاري شده با گونه‌هاي مختلف (بلوط، پلت، توسكا و زربين) انتخاب و ضمن آماربرداري خصوصيات كمي درختان، نسبت به عكس‌برداري از ‌پوشش تاجي (canopy cover) توده با دوربين مجهز به عدسي چشم ماهي و تهيه عكسهاي نيم‌كروي و تفسير آنها با نرم‌افزار GLA اقدام گرديد. نتايج نشان داد كه ميزان بازشدگي تاج‌پوشش (canopy openness) توده‌هاي طبيعي مورد بررسي بين 6/9 تا 4/29 درصد و در جنگل‌كاريها بين 9/0 تا 2/17 درصد متغير بود. شدت نور نسبي بين 8/11 تا 9/35 درصد در توده‌هاي طبيعي و بين 4/1 تا 1/25 درصد در جنگل‌كاريها نوسان داشت. كمترين شاخص سطح برگ (LAI) در توده ممرز- راش به ميزان 4/1 و بيشترين ميزان اين شاخص در توده زربين خالص (8/5) اندازه‌گيري شد. در توده‌هاي مورد بررسي، لكه‌هاي نوري (sun fleck) متفاوتي وجود دارند كه از 2 دقيقه در روز، حداكثر به تعداد 2100 لكه در جنگل‌كاري توسكا تا 200 دقيقه در روز به تعداد 20 لكه در توده انجيلي- ممرز نور مستقيم دريافت مي‌كنند. بيشترين انرژي دريافت شده در جنگلهاي مورد بررسي در منطقه هيركاني به ميزان MJm-2 43 در تيرماه مي‌باشد. شناخت رژيم نوري در توده‌هاي جنگلي و سرشت نوري درختان مي‌تواند در انجام عمليات پرورشي باعث افزايش كميت رشد و بهبود كيفيت درختان شده و با بهبود شرايط نور در كف جنگل سهولت و تقويت تجديدحيات طبيعي گونه‌هاي بومي را فراهم كند.

Considering the light as one of the important ecological factors in silviculture and forest ecology, this paper aims to present some information about light regime at different forest stands. Sample plots were laid out in natural forest types, including: Ironwood (Parrotia persica)-Hornbeam (Carpinus betulus), Chestnut leaved Oak (Quercus castaneifolia)-Hornbeam, pure and mixed Beech (Fagus orientalis), Hornbeam-Beech and mixed broadleaves stands as well as in some pure and man made stands including chestnut leaved oak, Maple (Acer velutinum), Alder (Alnus subcordata) and Cypress (Cupressus sempervirens). Quantitative characteristics of the trees were assessed and one hemispherical photo was taken with fisheye camera within the plots. The photos were analyzed with GLA. Results showed that the canopy openness varied from 9.6% to 29.4% in the natural stands and from 0.9% to 17.2% in the plantations. Relative light intensity varied between 11.8% (pure beech) and 35.9% (hornbeam-beech) in the natural stands and between 1.4% (pure cypress) and 25.1% (pure alder) in the plantations. The minimum Leaf Area Index (LAI=1.4) was computed in the hornbeam-beech stand, whereas the maximum (LAI=5.8) was found in the pure cypress plantation. A various range of sun flecks was observed within the studied stands from 20 sun flecks with 200 minutes of direct sun light per day in the ironwood-hornbeam stand up to 2100 sun flecks with receiving of 2 minutes direct sunlight per day in the pure alder plantation. The maximum energy received in the studied stand of the Caspian forests was 43 MJm-2 in June. Knowledge of light climate in the forest stands can be applied in silvicultural tendings, to improve tree quality.