سنگ زايي، ژيوشيمي و نقش دگرشكلي در كنترل الگوي پراكندگي عناصر كانه ساز در كانسار سولفيد توده اي غني از طلاي باريكا، خاور سردشت، سنندج – سيرجان شمالي

Petrogenesis Geochemistry and Role of Deformation on Ore Elements Distribution of Barika Ggold-Rich Massive Sulfide Deposit, East of Sardasht, Northwest of Sanandaj – Sirjan Zone

كانسار باريكا، اولين و تنها كانسار سولفيد توده اي غني از طلا (و نقره) گزارش شده در ايران است كه در 18 كيلومتري خاور شهر سردشت در شمال باختر پهنه دگرگوني سنندج– سيرجان قرار دارد. واحدهاي سنگي رخنمون يافته در محدوده باريكا، مجموعه اي از سنگ هاي آتشفشاني-رسوبي زيردريايي دگرگون شده با سن كرتاسه پيشين، شامل سنگ هاي آندزيت- تراكي آندزيتي، متاتوفيت، فيليت، اسليت و كربنات هستند. سنگ هاي آتشفشاني دگرگون شده آندزيتي KMv1، سنگ ميزبان كانسار است و هر دو بخش چينه سان و زون استرينگر كانسار را در بردارد. كانسار باريكا و سنگ ميزبان آن، پس از تشكيل، متحمل دگرگوني ضعيف (در حد رخساره شيست سبز) و دگرشكلي شديد (ميلونيتي شدن) شده است. بخش چينه سان كانسار از نظر كاني شناسي تنوع زيادي داشته و از پيريت، اسفالريت، گالن، استيبنيت، مجموعه اي از سولفوسالت ها و الكتروم تشكيل شده است. كاني شناسي رگه هاي سيليسي زون استرينگر ساده بوده و شامل پيريت، گالن، اسفالريت، تتراهدريت و مقادير كمي كالكوپيريت است. عيار ميانگين طلا و نقره در بخش چينه سان كانسار به ترتيب 2/4 و 260 گرم در تن و در رگه هاي سيليسي زون استرينگر به ترتيب 7/0 و 32 گرم در تن اندازه گيري شده است. مجموع عيار فلزات پايه در كانسار باريكا همواره كمتر از 1 درصد است. مطالعات سنگ- زمين ساختي و بررسي نمودارهاي عنكبوتي عناصر كمياب و عناصر خاكي كمياب و نمودار نسبت هاي Ce/Pb و Nb/U مربوط به سنگ هاي آتشفشاني دگرگون شده منطقه باريكا، نشان مي دهد كه واحدهاي آتشفشاني منطقه كه سنگ ميزبان كانسار را نيز شامل مي شود، از يك گوشته غني شده (نسبت به مورب) در بالاي يك زون فرورانش منشا گرفته و در قلمرو كمان قاره اي حاصل از فرورانش قرار دارند. مطالعات ژيوشيميايي كانسار باريكا، حاكي از آن است كه الگوي پراكندگي و همبستگي ژيوشيميايي عناصر كانه ساز در بخش هاي مختلف كانسنگ چينه سان و رگه هاي سيليسي زون استرينگر، با الگوي ژيوشيميايي و كاني شناسي يك كانسار سولفيد توده اي دگرشكل نشده، همخواني دارد. شواهد ژيوشيميايي حاكي از آن است كه به رغم عملكرد دگرگوني ضعيف و دگرشكلي شديد بر روي كانسار باريكا، الگوي پراكندگي عناصر و نسبت هاي فلزي كانسار آتشفشان زاد اوليه تا حد زيادي حفظ شده است، به گونه اي كه ويژگي هاي ژيوشيميايي كانسار باريكا، به مقدار زيادي با ويژگي هاي ژيوشيميايي يك كانسار سولفيد توده اي آتشفشان زاد غني از طلاي دگرشكل نشده مطابقت دارد. شواهد بافتي آشكاري براي تحرك دوباره كاني هاي Ag, Pb, Bi و Sb همراه با طلا در محدوده كانسنگ هاي سولفيدي و باريتي باريكا وجود دارد، اما به نظر مي رسد كه فلزات تحرك دوباره يافته، فراتر از محدوده كانه دار اوليه حركت نكرده اند.

Barika deposit is the first and only recognized gold (and silver) rich – massive sulfide deposit in Iran which is located at 18 km east of Sardasht city, north western part of Sanandaj-Sirjan metamorphic zone. Rock units outcropped in this area are volcano sedimentary metamorphosed rocks in green schist facies, and include association of metaandesite, metatuffite, phyllite and slate rocks, among which the metaandesitic unit (KMv1) is host rock of the deposit. Ore mineral assemblages in stratiform part of the deposit, which contain massive and banded pyrite and barite associated with subordinary silica bands, are very variable in composition and consist of pyrite, sphalerite, galena, stibnite and a variety of sulfosalt minerals and electrum. Ore mineral assemblage in silicic veins in stringer zone, are simpler and consist of pyrite, galena, sphalerite, tetrahedrite and rare chalcopyrite. Average gold and silver grades in stratiform ore are 4.2 and 260 g/t respectively and in silica stringer veins are 0.7 and 30 g/t. Base metal content in both part of the deposit is less than 1%. Lithotectonic study and trace and rare earth elements diagrams associated with Ce/Pb and Nb/U ratios of the metavolcanic rocks in the deposit area indicate that the rocks were generated from a lithospheric mantle source in the active continental margin of the SSZ. A geochemical study of Barika deposit reveals that distribution patterns and correlation coefficient of ore elements in parts of the Barika stratiform ore and stringer zone are completely in correlation with an undeformed massive sulfide deposit. The geochemical documents indicate that despite the metamorphism and highly deformation on the deposit, the primary distribution patterns and proportion of the ore elements are well conserved, as geochemical characteristics of the Barika deformed deposit is as well as correlated with an undeformed gold- rich volcanogenic massive sulfide deposit. However there is clear textural evidence for remobilization of As, Sb, Ag and Pb minerals together with Au in Barika deposit, but, remobilized constituents of the ores do not appear to have moved beyond the margins of the ore bodies and primary metal zonation.