برنامه‌ريزي و مكان‌يابي بازارهاي روز در مناطق شهري (مطالعه موردي: مناطق 3 و 4 شهر تبريز)

Planning and Localizing Daily Bazaars in Urban Regions (Case Study: Regions 3 and 4 of Tabriz)

شهرها با هر نقش و وظيفه اي كه باشند، نمي توانند دور از فعاليت هاي تجاري و بازرگاني قرار گيرند؛ بازارهاي محلي و بازارهاي روز نمونه ي بارزي از اين فعاليت هاي تجاري هستند كه از زمان هاي گذشته نيز وجود داشتند. ايجاد بازارهاي روز در واقع تمركز بخشيدن به فعاليت هاي تجاري- خدماتي است كه اين تمركز باعث سهولت دسترسي مصرف كنندگان و صرفه جويي در وقت آنها مي شود. شهر تبريز به عنوان يكي از كلان شهرهاي كشور، در حال حاضر تنها داراي 5 بازار روز است كه مناطق 3 و 4 آن، فاقد اين نوع از خدمات شهري هستند. از اين رو، فراهم نمودن دسترسي مناسب شهروندانِ مناطق 3 و 4 شهر تبريز به بازارهاي روز محله اي، هدف اصلي اين تحقيق است. بدين منظور در ابتدا تعداد بازارهاي روز مورد نياز برآورد گرديد. مجموع جمعيت مناطق 3 و 4 در سال 1385، 639106 نفر است كه با در نظر گرفتن آستانه ي جمعيتي 40000 نفر، تعداد بازارهاي روز مورد نياز در وضع موجود، 16 بازار و در سال 1400، تعداد 20 بازار خواهد بود. جهت مكان يابي بازارها، كليه ي اراضي باير و فاقد كاربري در مناطق 3 و 4، مشخص گرديد؛ وليكن، با منظور نمودن آستانه ي جمعيتي مذكور، اراضي باير با مساحت 6000 مترمربع، مدنظر قرار گرفت. اين اراضي با استفاده از نرم افزار Arc View تعيين گرديد كه 104 قطعه زمين است. پس از غربال گري اوليه، اراضي انتخابي با استفاده از روش AHP و بهره گيري از نرم افزار Expert Choice و بر اساس معيارهاي اندازه (مساحت زمين)، شيب، شكل زمين، دسترسي، تراكم جمعيت، پتانسيل پاركينگ، سازگاري و قيمت زمين مورد تحليل مقايسه اي و رتبه بندي قرار گرفتند و در نهايت، پس از منطقه بندي قراردادي محدوده ي مورد مطالعه، تعداد 20 قطعه زمين جهت احداث بازار روز مشخص گرديد.

Cities, with whatever function they have, cannot be away from commercial and trade activities. Because, human’s social life and needs call for these activities. Local bazaars and daily bazaars are salient samples of these commercial activities which have existed since a long time ago. In fact, daily bazaars concentrate the commercial activities and this concentration leads to consumer’s simple accessibility and time saving. One of the urban services is establishing daily bazaars to provide citizens’ daily needs sufficiently; based on the municipalities’ law, urban management is responsible for preparing this service. Tabriz city, as one of the metropolitans of Iran, has only five daily bazaars. Regarding the fact that none of these bazaars are located in regions 3and4, suitable localizing and establishing daily bazaars would improve citizens’ welfare. So, preparing convenient accessibility to daily bazaars for citizens of urban regions 3 and 4 of Tabriz city and providing their requirements in the local scale is the main aim of this study. The sum of the population of regions 3and 4 is 639106. Taking the population threshold equal to 40000, the number of needed bazaars in existent condition is 16. For localizing bazaars, all unused land lots were determined using Arc View software (104 lots). Then, these lots were compared and analyzed with respect to land area, slope, land form, accessibility, population density, parking potential, compatibility and land cost, using Analytic Hierarchy Process (AHP) and Expert Choice software