عقلانيت و دين

Rationality and Religion

در باب عقل و دين و اينكه آيا ميان آنها نزاع و تضادّي هست يا خير، سخن بسيار گفته شده؛ به‌‌ويژه در غرب و از دوره رنسانس تاكنون ادّعا شده كه ميان اين دو نزاع هست و اين درگيري با شكست تديّن به انجام رسيده و ديگر دوره عقلانيت آغاز شده است. در اين مقاله، نويسنده كوشيده تا اثبات كند كه اساساً ميان عقل و دين، اگر هر دو حقيقي باشند، نه تنها نزاعي نيست بلكه وفاق كامل برقرار است؛ لكن اگر يكي يا هر دوي آنها غيرحقيقي باشد، آنگاه اين نزاع رخ مي‌دهد؛ مانند آنچه كه در غرب ميان مسيحيّت تحريف شده و عقلانيت غيرحقيقي و ابزاري كه در واقع تنها نام عقل دارد و بس، پديد آمد. امّا ميان اسلام حقيقي كه از جانب خالق آمده و عقل حقيقي، كه آن هم مخلوق حق است و از جانب او براي هدايت انسان آمده، هرگز نزاعي نبوده، نيست و نخواهد بود. آيات قرآن كريم و روايات صحيح همه خبر از توافق عقل و دين مي‌دهند و اينكه دين، كلام معقول است و عقل، ابزار فهم دين، آلت عبوديّت و راه نجات و رستگاري.

A lot has been said about religion and rationality and the possible conflict between them. Since the Renaissance, the West has claimed that they are involved in a constant conflict, the loser of which is religion and the winner is rationality whose era has begun. The present article is an attempt to demonstrate that there is no conflict but absolute harmony between true religion and true rationality. However, if one or both of them are untrue, then conflict emerges. This applies to the conflict between the distorted Christianity and untrue rationality. On the contrary, there is no conflict between the true faith of Islam and the God-given rationality which are both sent to guide mankind to the right path. The Holy Quran and collections of correct narrations both underline the fact that there is complete harmony between religion and rationality, and that religion is based on rationality which is itself the means of understanding religion and attaining obedience, happiness and salvation.