اثر كاربرد منابع مختلف نيتروژن بر خصوصيات كمّي و كيفي گياه مرزه (Satureja hortensis L.)

Effect of different types of nitrogen fertilizers on quantitative and qualitative characteristics of Satureja hortensis L.

مرزه با نام علمي Satureja hortensis L. يكي از مهمترين گياهان دارويي است كه اسانس آن در صنايع مختلف داروسازي، آرايشي و غذايي استفاده مي‌شود. در اين تحقيق اثر كاربرد منابع مختلف نيتروژن بر خصوصيات كمّي و كيفي اين گياه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد بررسي قرار گرفت. تيمارهاي آزمايش شامل كود شيميايي اوره، كود زيستي (مخلوطي از دو باكتري ازتوباكتر و آزوسپيريلوم) و تلفيق كود زيستي با 50% كود شيميايي و شاهد (بدون كود) بود. نتايج نشان داد كه ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي، وزن خشك سرشاخه گلدار و وزن خشك اندام هوايي تحت تاثير منابع مختلف نيتروژن قرار گرفت و بالاترين ميزان اين صفات مربوط به كاربرد كود زيستي به همراه 50% كود شيميايي بود. البته درصد اسانس نيز به‌طور معني‌داري تحت تاثير تيمارهاي كودي قرار گرفت و كاربرد كود شيميايي (07/2%) و پس از آن به‌ترتيب كاربرد كود زيستي به همراه 50% كود شيميايي (91/1%) و كود زيستي (90/1%) بيشترين درصد اسانس را توليد نمودند. كاربرد منابع مختلف نيتروژن سبب افزايش معني‌دار عملكرد اسانس در واحد سطح نسبت به شاهد شد و بالاترين عملكرد اسانس در واحد سطح مربوط به تلفيق كود زيستي و 50% كود شيميايي (23/30 كيلوگرم در هكتار) بود و پس از آن به‌ترتيب كود شيميايي و كود زيستي بيشترين ميزان اسانس را توليد نمودند. نتايج اين تحقيق حكايت از آن دارد كه كاربرد كودهاي زيستي به تنهايي و يا در تركيب با كود شيميايي در بهبود صفات كمّي و كيفي گياه دارويي مرزه تاثير مثبتي داشته و به‌جاي مصرف مداوم كود شيميايي مي‌توان با استفاده بهينه از نهاده‌هاي زيستي در راستاي كشاورزي پايدار و كاهش آلودگي ناشي از مصرف كود شيميايي نيتروژني اوره گام برداشت.

Summer savory (Satureja hortensis L.) is one of the most important medicinal plants as its essential oil is used in different industries including pharmaceutical, cosmetic and food.In this research, effect of different types of nitrogen fertilizers on quantitative and qualitative characteristics of summer savory was evaluated in a complete randomized blocks design with three replications .The treatments included chemical fertilizer (150 kg/ha urea), biofertilizer (Azospirillum & Azotobacter), combinations of biofertilizer and 50% chemical fertilizer and control. Different characteristics such as plant height, number of lateral branches, flowering shoot dry weight, shoot dry weight, essential oil yield and essential oil percentage were recorded.According to the results, all studied characteristics were affected by different types of nitrogen fertilizers and the highest records were obtained at 50% chemical fertilizer. Percentage of essential oil was also significantly affected by fertilizer treatments as the most percentage of essential oil was respectively obtained at chemical fertilizer (2.07%), combination of biofertilizer and 50% chemical fertilizer (1.91%) and biofertilizer (1.90%). Application of different nitrogen sources significantly increased essential oil yield compared to the control treatment and the highest essential oil yield was obtained at combinations of biofertilizer and 50% chemical fertilizer (30.23 kg/ha). Afterward, chemical fertilizer and biofertilizer respectively produced the most essential oil yield. Our results indicated thatapplication of bio-fertilizers alone or in combination with chemical fertilizer has positive effects in improvement of qualitative and quantitative traits of Summer savory; so it could be considered instead of continuous use of chemical fertilizersas a shift towards sustainable agriculture and reduce pollution from chemical fertilizer.