تاثير مراحل مختلف برداشت بر عملكرد اندام هوايي، اسانس و تركيب‌هاي اصلي اسانس آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak.)

The effect of different harvesting stages on aerial parts yield, essential oil percentage and main components of Thymus daenensis Celak.

به‌منظور بررسي اثر مراحل مختلف برداشت بر عملكرد اندام هوايي، اسانس و تركيب‌هاي اصلي اسانس آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak.)، آزمايشي طي سال‌هاي 88-1386 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در استان اصفهان انجام شد و بهترين زمان برداشت گياه از نظر بالاترين عملكرد اندام هوايي، درصد و عملكرد اسانس و ميزان تيمول بررسي گرديد. اندام هوايي گياه در چهار مرحله فنولوژيكي مختلف شامل: 1) مرحله آغاز گلدهي، 2) مرحله 50% گلدهي 3) مرحله گلدهي كامل و 4) مرحله بذردهي، برداشت و در هواي آزاد و در سايه خشك گرديد. نتايج بدست آمده حكايت از اثر معني‌دار مراحل مختلف برداشت بر كليه صفات مورد مطالعه داشت. براساس ميانگين صفات، بيشترين وزن خشك اندام هوايي و عملكرد اسانس در مرحله گلدهي كامل و بيشترين درصد اسانس در مرحله 50% گلدهي بدست آمد. اثر متقابل سال در مرحله برداشت مشخص نمود كه در مجموع تيمار مربوط به مرحله گلدهي كامل سال دوم، بيشترين وزن خشك اندام هوايي و عملكرد اسانس را (به‌ترتيب معادل با 3083 و 61/68 كيلو‌گرم در هكتار) توليد نموده‌است. بيشترين درصد اسانس اندام هوايي در طي دو سال متعلق به مرحله 50% گلدهي بود و سال تاثير معني‌داري روي درصد اسانس نداشت. شش تركيب بيشترين درصد اسانس را تشكيل دادند كه در بين آنها تيمول تركيب غالب در هر چهار مرحله برداشت بود. بيشترين مقدار تيمول در مرحله ابتداي گلدهي (9/85%) حاصل شد كه نسبت به ساير مراحل برداشت اختلاف معني‌داري را نشان داد. دومين تركيب غالب اسانس كارواكرول بود كه در مرحله بذردهي به حداكثر مقدار خود رسيد و تفاوت معني‌داري با ساير مراحل برداشت داشت. سه تركيب پارا سيمن، 1،8-سينيول و گاما-ترپينن در مرحله 50% گلدهي، حداكثر مقدار را دارا بودند (به‌ترتيب 4/3، 4/1 و 8/1%) و بورنيول همانند كارواكرول در مرحله بذردهي بيشترين مقدار (53/2%) را نشان داد. در مجموع براساس نتايج بدست آمده بهترين زمان برداشت آويشن دنايي جهت رسيدن به حداكثر پتانسيل عملكرد اندام هوايي، عملكرد اسانس و عملكرد تيمول مرحله گلدهي كامل مي‌باشد.

In order to study the effect of different harvesting stages on aerial yield, essential oil percentage and essential oil components in Thymus daenensis Celak., an experiment was conducted in Esfahan as a randomized complete blocks design with 3 replications during 2007- 2009 and the best harvest time for maximum aerial yield, essential oil yield and amount of thymol were investigated. Aerial parts of the plants were harvested at four stages including: beginning of flowering, 50% flowering, full flowering and fruit set and were dried in the shade. The results showed that different harvesting stages had significant effects on all evaluated traits. According to the results of mean comparisons, the highest aerial dry weight and essential oil yield occurred at full flowering stage and the highest essential oil percentage was recorded at 50% flowering. Interaction effect of year and different harvesting stages showed that the highest aerial dry weight and essential oil yield (3083 and 68.61 kg/ha respectively) were recorded at full flowering stage in the second year. In both years, the highest amount of essential oil percentage was observed at 50% flowering and the year had no significant effect on this trait. The essential oil was mainly consisted of six components, among them thymol was dominant at four harvesting stages. The highest amount of thymol was obtained from beginning of flowering stage (85.9%) which had significant difference compared to other stages. The second dominant component was carvacrol at fruit set which showed significant difference compared to other stages. The maximum amount of P-cymene, 1,8-cineole and ?-terpinene were recorded at 50% flowering stage (3.4, 1.4 and 1.8% respectively). Borneole was also dominant (2.53%) at fruit set. In conclusion, full flowering stage was identified as the best time for harvesting of T. daenensis to achieve the maximum aerial yield, essential oil and thymol yield.