ارزيابي تحمل به خشكي در ارقام و لاين‌هاي پيشرفته سورگوم دانه‌اي در شرايط تنش كم‌آبياري

Evaluation of drought tolerance in cultivars and Advancedgrain sorghum lines under low irrigation stress conditions

به‌منظور ارزيابي تحمل به تنش خشكي در ارقام و لاين‌هاي پيشرفته سورگوم دانه‌اي، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در مزرعه پژوهشي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج در سال زراعي 1388 اجرا شد. در اين آزمايش اعمال تيمار آبياري در 3 سطح به‌صورت آبياري پس از 60 ميلي‌متر (آبياري نرمال)، 120 ميلي‌متر (تنش ملايم) و 180 ميلي‌متر (تنش شديد) تبخير از سطح تشتك تبخير به‌عنوان عامل اصلي و 10 رقم و لاين پيشرفته سورگوم دانه‌اي (كيميا، پيام، سپيده، KGS27، KGS32، KGS23، KGS19، KGS15، KGS36 و KGS25) به‌عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج ارزيابي با استفاده از شاخص‌هاي مختلف تحمل به خشكي نشان داد كه براساس شاخص حساسيت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL) ارقام پيام و سپيده و لاين‌هاي KGS19 و KGS15 به‌عنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها شناسايي شدند. براساس شاخص‌هاي تحمل به تنش (STI) و ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP) رقم كيميا با عملكرد دانه به‌ميزان 7/12026 كيلوگرم در هكتار در شرايط بدون تنش و عملكرد دانه 3/7663 كيلوگرم در شرايط تنش و لاين KGS32 با عملكرد دانه به‌ميزان 9/12973 كيلوگرم در شرايط بدون تنش و عملكرد دانه 6/8830 كيلوگرم در شرايط تنش به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا در هر دو محيط شناخته شدند. شاخص عملكرد (YI)، رقم كيميا و لاين‌هاي KGS32 و KGS36 را به‌عنوان ژنوتيپ‌هايي با بالاترين ميزان عملكرد در محيط تنش تعيين نمود.

In order to evaluate drought tolerance of cultivars and advanced grain sorghum lines, an experiment was conducted as split-plot on randomized complete blocks design with three replications at experimental field of seed and plant Improvement Institute, Karaj in 2009. Three levels of irrigation regimes including normal irrigation (IR0=60 mm), moderate stress (IR2=120 mm) and sever stress (IR3=180 mm evaporation from the surface evaporation pan) were the main plot and the subplots were ten cultivars and advanced lines including (Kimiya, payam, sepeede, KGS27, KGS32, KGS23, KGS19, KGS15, KGS36, KGS25). Results using stress susceptibility index (SSI) and tolerance index (TOL) revealed that Payam and Sepeede cultivars and KGS19 and KGS15 lines are more tolerant than others. Stress tolerance index (STI) and geometric mean productivity (GMP), that their higher values indicate the tolerance of cultivars under stress, revealed kimiya cultivar with grain yield 12026.7 Kg ha-1 in non-stress conditions and grain yield 7663.3 Kg.ha-1 in stress conditions and KGS32 line with grain yield 12973.9 Kg.ha-1 in non-stress conditions and grain yield 8830.6 Kgha-1 in stress conditions, as genotypes with highest yield in both optimum irrigation and drought conditions.