فشار ناشي از سم دام هاي بز، گوسفند و شتر بر خاك سطحي مرتع (مطالعه موردي: مرتع باغدر بافق يزد)

Goat, sheep and camel footsteps pressure on the pasture soil surface (case study: Baghdar pasture of Bafgh-Yazd)

چراي دام از راههاي مختلف بر پوشش گياهي تأثير ميگذارد كه از آن جمله ميتوان از برداشت گياهان، جابجايي مواد غذايي و توزيع مجدد آنها از طريق فضو?ت، فشارهاي مكانيكي بر خاك و مواد گياهي در اثر لگدكوبي را نام برد. اين تحقيق با هدف مشخص نمودن اثر فشار سم دام بر روي خاك هاي مراتع و مقايسه با طبقه بندي متداول مقاومت نفوذ انجام شد. از آنجا كه ميزان رفت و آمد و تكرار در لگدكوبي سم در سطح مرتع به ميزان هم گرايي گله دام در هنگام چرا بستگي دارد بررسي نحوه پراكنش دام هاي بز، گوسفند و شتر در حين چرا نيز از اهداف ديگر اين تحقيق بوده است. دام هاي مورد مطالعه شامل گوسفند كرماني، بز نجدي و شتر از مجموعه گله هاي موجود در منطقه باغدر بافق يزد انتخاب شدند. نمونه برداري به روش تصادفي و از هر نوع 20 دام انتخاب شد. پس از تميز نمودن سم دام هاي سبك بز و گوسفند، اثر هر سم با استفاده از جوهر استامپر روي كاغذ مشخص و وزن هر دام اندازه گيري شد. در مورد شتر به دليل سختي كار، ضمن عبور دام از منطقه طراحي شده به وسيله ماسه، اثر سم آن روي كاغذ كالك كشيده شد و وزن هر دام نيز اندازه گيري شد. فشار ناشي از سم دام با تقسيم وزن به مجموعه سطح سم محاسبه شد. پراكنش دام ها در گله با اندازه گيري فاصله آنها از هم در گله هاي خالص طي چراي روزانه انجام شد. نتايج اندازه گيري سطح مجموع چهار سم دام بيانگر اندازه 78/6±79/39، 65/7±22/40 و 08/87±70/753 سانتي مترمربع به ترتيب براي بز، گوسفند و شتر است. نتايج تجزيه واريانس اختلاف معني دار بين مساحت سم دام هاي سبك و سنگين را نشان مي دهد (0p-value=). آزمون دانكن نشان داد اختلاف معني داري بين سم بز و گوسفند از نظر مساحت وجود ندارد. فشار سم بز (kg/cm211/0±50/0) بيشتر از فشار حاصل از سم گوسفند (kg/cm207/0±46/0) و كمتر از فشار حاصل از سم شتر (kg/cm208/0±60/0) است. اختلاف معني داري بين فشار سم دام هاي سبك و سنگين وجود دارد، (0p-value=) ليكن اختلاف دو دام سبك معني دار نيست. در بررسي هم گرايي گله مشخص شد، فاصله بزها از هم در گله در محدوده 8/2±30، گوسفندها 7/6±9 و براي شتر 2/156± 246 متر است. اين نتيجه نشان مي دهد گوسفندان طي چرا داراي فاصله كمتري از يكديگر بوده و در امتداد هم حركت مي كنند و بدين لحاظ مي توانند در متراكم نمودن محدوده رفت و آمد بيش از بز و شتر عمل كنند.

Grazing affects vegetation in several ways including forage harvesting, food recycling and mechanical compaction on soil surface. This study aimed to investigate the effects of goat, sheep and camel foot pressure on soil surface in Baghdar- Bafgh rangelands in Yazd province. Herd scattering patterns was also studied as it affects soil compaction in rangelands. Twenty animals of each Najdi goat, Kemani sheep and camel were selected randomly from Bagdar-Bafgh herds. Samples were weighted and ink stamper was used to measure selected livestock feet sizes using. Camel foot sizes were measured by footprint on sand. Foot pressure were calculated by dividing livestock weight to its foot surface area.. Herds scattering patterns were studied in five stations during daily grazing. The livestock distances from each other in the time of grazing were measured as herds scattering index.. According to the results, the foot surface area of goat, sheep and camel were about 39.79±6.78, 40.22±7.65 and 753.7±87.08 cm2, respectively. The ANOVA test showed that there was significant differences between goat-sheep and camel foot surface area (p=0.00). No significant difference between goat and sheep foot surface area was found using Duncan test. Foot pressures were 0.5±0.11 kg/cm2, 0.46±0.07 kg/cm2 and 0.6±0.08 kg/cm2 for goats, sheep and camels respectively. Camel foot pressure was significantly greater than foot pressures of sheep and goats (p=0.00). Herd scattering study revealed that the distance between goats, sheep and camels in herds were 30±2.80, 9±6.70 and 246±156.2 meters respectively. According to the results, sheep graze more closely than goats and more in lines. Therefore it was concluded that the potential soil surface compactness of sheep is higher than goat and camel.