مفهوم اجتماعي شهر از منظر متون و تعاليم اسلامي

The Social Meaning of City in Islamic text and Manners

واژه «شهر اسلامي»، سابقه تاريخي و علمي گسترده و طولاني دارد. تحقيقات فراواني در اين زمينه به ويژه از سوي شرق شناسان غربي صورت پذيرفته است. علت اصلي همه آن مطالعات به تفاوت هاي موجود بين شهرهاي غربي و شهرهاي واقع در سرزمين هاي اسلامي برمي گردد. شرايط اجتماعي و اقتصادي شهر اسلامي و ساخت كالبدي متاثر از آن شرايط از جمله بنيادي ترين تضادهايي هستند كه در شهر اسلامي و شهرهاي هم عصر آن در دنياي غرب به ويژه اروپاي غربي، حاكم بوده اند. مطالعات گسترده اي توسط جغرافيدانان در زمينه ويژگي هاي شهر اسلامي انجام شده است. اين تحقيق نيز در راستاي مطالعات مذكور، ماهيت شهر اسلامي را از درون متون و تعاليم اسلامي مورد واكاوي قرار داده است. اين مقاله تلاش نموده تا به اين سوال كليدي پاسخ دهد كه چرا در خصوص ساختار يك واقعيت پيچيده به اسم شهرهاي اسلامي در مقايسه با ساير شهرهاي غربيِ هم عصر خويش، مطالعه و تحقيق به عمل آمده است؟ و دريابد كه متون و تعاليم اسلامي چه ويژگي هايي را براي يك شهر بر شمرده است. روش تحقيق در اين مقاله، روش مروري- فراتحليلي است. داده هاي مورد استفاده در آن از آن دسته از متون و كتب اسلامي كه از سنديت و اعتبار لازم برخوردارند (قرآن و احاديث)، استخراج شده است. محدوده مطالعاتي اين مقاله را مي توان تمامي شهرهاي اسلامي دانست. چون هر جا كه دين اسلام در آن جاري است، به طور قطع الگوي شهرنشيني و ريخت شناسي شهري نيز، متاثر از آن خواهد بود. در پايان دريافتيم كه در منابع جهان بيني اسلامي، ويژگي ها و شرايط خاصي براي يك سكونتگاه انساني برشمرده شده است. در واقع دين اسلام بيش از آنكه به دنبال ارايه ساخت كالبدي مشخصي از شهر باشد بيشتر به دنبال مفهوم خاصي از شهرنشيني مي باشد. مفهومي كه عوامل زير يعني امنيت فراگير در تمامي زواياي زيست در يك شهر، آزادي بيان و عقيده، تجلي تعاليم و ارزشهاي والاي اسلامي در ساخت كالبدي شهر، پايداري و تعامل با محيط زيست، تجارت پاك و سالم و فقدان دروغ و گناه در شهر اسلامي، آن را تعريف مي نمايد.

The term Islamic urban has a long and rich historical & scientific background. Many investigators, particularly western orient lists, have done a large number of studies in the field. The main reason for such studies goes to the difference between western Islamic cities. Among the major differences were the living conditions in Islamic urban, the particular structure of such cities and the effects of Islam on socio- economic conditions. None of these studies, however, have analyzed cities from the perspective of Islamic teachings. This paper attempts to show what features and which characteristics Islam views as necessary for cities. Through library research and by focusing on reliable a verifiable Islam books and documents (Quran & Hadith), the study was conducted. The study covers all Islamic urban since wherever there is Islam, urban morphology and urbanization models have been affected accordingly. It was found that in Islam cities, some special features have been taken into account concerning the settlement of people. Islam is concerned more with factors like providing security for everybody in all respects, freedom of speech and beliefs materialization of Islamic values, interaction with rather the structure of the structure of the cities environment, safe trading and avoiding sins, lies etc.