طراحي و توسعه ‌مدل شبكه در محيط GIS‌ به منظور بهبود پيوندهاي اصلي بين سكونت گاههاي روستايي ( مطالعه موردي شهرستان بيرجند)

Modeling Relationships between Human Settlements Using Transportation Network Model in GIS Environment

امروزه نظريه هاي توسعه پايدار بر ايجاد يك ساختار مناسب اقتصادي و معيشتي به كمك برنامه ريزيهاي فضايي تاكيد مي كنند. ميزان دسترسي مردم به امكانات و خدمات و همچنين جريان كالا و انسان در شبكه راهها در صورت وجود شبكه هاي ارتباطي مناسب و استقرار خدمات و امكانات در نقاط مورد نياز تسهيل خواهد گرديد. برنامه ريزي براي رسيدن به يك نظام فضايي ايده آل در كشورهاي در حال توسعه مانند ايران بايد به گونه اي باشد كه هم از قطبي شدن نواحي و هم از پراكندگي آنها جلوگيري نمايد. فقدان چنين برنامه ريزي فضايي به الگويي سلسله مراتبي براي سكونت گاه ها منجر مي گردد كه در آن مراكز مياني و واسطه مجهز بوده اما مراكز سطح پايين فاقد تجهيزات لازم براي رشد و توسعه مي باشند. در الگوي رشد مراكز روستايي، غالبا" مراكز روستايي نقاطي هستند كه به منظور رسيدن به توسعه‌پايدار لازمست خدمات و تسهيلات قابل قبولي در آن استقرار يابند تا پيوند اين نقاط با ساير مراكز سكونت گاهي بهينه گرديده و توسعه پايدار با سرعت و دقت بيشتري انجام گردد. از آنجاييكه مباحث مربوط به پيوندهاي سكونت گاهي با جريان كالا و انسان در ارتباط مي باشند و اين جريانها در بستر شبكه راههاي ارتباطي اتفاق مي افتند، در نتيجه ارتباط بين دو مقوله پيوندهاي سكونت گاهي و مباحث مربوط به شبكه منطقي به نظر مي رسيد. با عنايت به مطالب فوق و نيز شناخت پژوهشگر از شهرستان بيرجند و هم چنين آگاهي نسبت به تنگناها و محدوديت هاي توسعه در اين شهرستان، اين پژوهش با توجه به دانسته هاي علمي پژوهشگر در رشته سيستم اطلاعات مكاني و به كمك تحليل هاي شبكه اي در محيط GIS تلاش ميكند تا پيوندهاي سكونتگاهي در اين منطقه را توسط مدل شبكه مدوله كرده و سپس مناطقي از شهرستان را كه محدوديت منابع و كيفيت نامناسب آب و خاك دارند شناسايي كرده و نسبت به استقرار خدمات در اين سكونت گاه ها به نحوي كه پيوندهاي بين سكونت گاهي بهينه گردد اقدام نمايد.

Nowadays, sustainable development theories emphasize that providing a good background for economic and welfare growth with spatial planning is necessary. The accessibility of people to welfare centers by proper utilization of sustainable development infrastructure networks, include transportation networks, has been facilitated. This research aims at assessing the functionalities of the GIS network models in creating best links between settlements for rural sustainable development. The main goal that was sketched for my thesis was to apply network model in GIS environment in order to model spatial hierarchy and spatial links of rural settlements. The hypothesis was that GIS network could effectively propose proper locations of establishing service centers. Therefore, such models can be applied in detection of rural settlements where are poor in receiving special services. Consequently, flow of facilities and people traveling time for receiving those services would become optimized. The outcome of the thesis has shown that using GIS network models in combination with rural planning theories and linear programming models; it is possible to detect areas with weak accessibility to facilities. Furthermore, we used .NET and ArcObjects programming in order to develop a new model in the ArcGIS environment. This model enables us to locate the services and facilities at the best place in a way that the settlement relationships would become most effective. Finally, the developed model is evaluated in a pilot project in South Khorasan one of the provinces in Iran. The results have proved the suitability of GIS network models in rural settlement planning