نقش شوراي تخصصي فقهي در ارتقاي سطح مشروعيت و كارايي بانك‌هاي اسلامي (مطالعه تجربه چند كشور اسلامي)

The Role of Jurisprudential Specialized Council in the Advancement of Level of Legalization and Competence of Islamic Banks (A Study of Experiences of a Few Islamic Countries)

طراحان بانك‌هاي اسلامي پنداشته‌اند حذف بهره از روش‌هاي تجهيز و تخصيص منابع و به‌كار گرفتن عقدهاي شرعي، بانكداري را از اتهام ربا تطهير مي‌كند. تنوع نيازهاي سپرده‌اي و تسهيلاتي مشتريان، اختلاف در تطبيق آنها با عقدهاي شرعي، اختلاف فتاوي، اختلاف برداشت‌هاي فقيهان از موضوع‌هاي بانكي، و ده‌ها عامل ديگر، پديده‌اي به نام ريسك شريعت را در بانكداري اسلامي رقم زدند به‌طوري كه امروزه به صرف ادعاي اسلامي‌بودن بانك، اعتمادي به معامله‌هاي آن نمي‌شود. از سوي ديگر بانكداري به‌صورت پيوسته با ابداع انواع ابزارهاي نوين، نيازهاي متنوع و متحول فعالان اقتصادي را پوشش داده طرح‌ها و پروژه‌هاي اقتصادي را تامين مالي مي‌كند، بسنده‌كردن به ابزارهاي مرسوم، كارايي بانكداري اسلامي را زير سوال برده به‌تدريج از صحنه رقابت حذف خواهد كرد. مقاله پيش‌رو با روش توصيفي و تحليل محتوا به دنبال اين فرضيه است كه تشكيل شوراي فقهي، سطح مشروعيت و كارايي بانك‌هاي اسلامي را ارتقا مي‌دهد. چنين نهادي با نظارت بر انطباق قوانين و عملكرد بانك‌ها با موازين اسلامي، فضاي اعتماد به نفس را براي كارگزاران و فضاي اطمينان را براي مشتريان بانك فراهم ساخته، ريسك شريعت را كاهش مي‌دهد، از سوي ديگر با روزآمد كردن قانون عمليات بانكي و طراحي ابزارهاي مالي جديد بر كارايي بانكداري اسلامي مي‌افزايد.

The conceivers of Islamic banks expected that, removal of interest from the funds’ collection and utilization methods and using Islamic contracts, will secure banking from the accusations of usury. The variety of customer needs with respect to deposits and finance, disagreements in identifying the suitable Islamic contracts for them, differences in juristic opinions, differences in the understanding of banking issues among the jurisprudents, and numerous other factors give birth to a phenomenon in Islamic banking, known as the Shariah risk. Today the mere claim of being Islamic, does not give any reliability to a bank’s transactions. On the other hand, through the invention of a variety of modern instruments, the banking industry continues to cover various and ever-changing needs of economic agents, and is finances economic plans and projects. Reliance on regular banking instruments has brought the competence of Islamic banks under doubt and will gradually remove it from the competition arena. Through a descriptive and matter-analysis method, this article follows this supposition that creation of a Jurisprudential Council, will promote the level of legality and competence of Islamic banks. Such an institute, with a supervision over harmoniousness of banking laws and activity with Islamic rules, will help bankers feel confident in themselves, create an environment of confidence for the customers, will reduce the Shariah risk, and, on the other hand, by updating the Laws of Banking Activities and designing new financial tools, will increase the competence of Islamic banks.