بازنمايي نقش زنان در ادبيّات جنگ براي كودك از منظر گفتمان شناسي انتقادي

Women’s Representation in War Stories for children; a Critical Discourse Analysis

در سه دهه اخير تحليل دقيق زبان و گفتمان و بررسي هاي انتقادي در علوم انساني و اجتماعي مورد توجه زيادي قرار گرفته است. گفتمان شناسي انتقادي از جمله نظرياتي است كه تاثيرات منفي كاربرد زبان در ايجاد و حفظ روابط قدرت و سلطه را در جامعه مورد توجه قرار مي‌دهد. از اين رو نابرابري هاي اجتماعي از جمله تبعيض نژادي، مذهبي، سني، جنسي، موقعيتي از موارد كانوني و مورد توجه در بررسي‌هاي انجام شده در چهارچوب اين نظريه بوده اند. تحقيق حاضر نيز به طور موردي به بررسي نابرابري جنسي در ادبيات جنگ براي كودك و تاثير آن بر شكل گيري هويت جنسي كودكان ايراني مي-پردازد. براي اين منظور ده داستان شامل هفت داستان كوتاه و سه داستان بلند در حوزه ادبيات دفاع مقدس انتخاب شده است. داستان ها چه از نظر تعداد شخصيت ها و چه از نظر نوع فعاليت ها و شركت و مرتبط بودن با مساله جنگ مردگرا مي باشند. زنان يا ناديده گرفته شده و يا در صورت حضور در داستان، منفعل و منفك از مساله جنگ هستند. در اين تحقيق با توجه به مفاهيم قدرت، سلطه و برتري جويي( هژموني) و از طريق بررسي كليشه ها، پيش فرض ها، حسن تعبير، سو تعبير و ساير راه كارهاي گفتماني كه در بررسي هاي تحليل گفتمان انتقادي رايج مي باشند نشان مي‌دهيم كه چگونه بازنمايي منفعلانه و حتي حذف جنس مونث در اين داستان ها و بازنمايي فعال و پوياي جنس مذكر حتي گروه هاي نوجوان و پير مي تواند با تاثير گذاشتن بر شكل گيري هويت دختران و پسران به حفظ و ايجاد روابط ناعادلانه قدرت ميان زن و مرد كه در آن زن در سوي ضعيف و مرد در سوي قوي آن قرار دارد كمك كند.

The ideological discourse analysis and critical studies in social and human sciences have been of much interest recently. Critical discourse analysis (CDA) aims at discovering the negative influences of language use on the production and reproduction of power and domination relationships in society. Thus, social inequalities such as race, age, religious, gender and class discrimination have been substantially dealt with in this theory. As a case study, the present paper reflects the gender discrimination in child literature and its effect on the formation of child identity. To do so, ten stories about Iran-Iraq War including seven short stories and three longer ones were chosen. The stories are male-dominant in their number of characters, their activity type or participation and relevance to the war. In these stories, the women are neglected, detached, inactive and sometimes deleted. Considering the power, domination and hegemony and studying the clichéd presupposition and euphemistic and derogatory terms and so on, it is shown that inactive and neglected representation of females and the active, noticeable representation of males even the teenage and old ones during the war can help to the reproduction of the unequal power scale with the men at the powerful side and females at the powerless side.