بررسي ميزان فرسايش خاك و رسوب‌دهي در حوضه‌ي آبخيز مشكين چاي به روش EPM

Review on Soil Erosion and Sedimentation in Meshkin Chai Catchment Area by EPM Method

حوضه ي آبخيز مشكين چاي با وسعتي معادل 9/521 كيلومترمربع، بخشي از دامنه ي شمالي سبلان- قوشه داغ و قسمتي از فرورفتگي ساختمان مشكين- اهر مي‌باشد. حاكميت اقليم نيمه مرطوب سرد با متوسط بارش سالانه 9/372 ميلي‌متر، شيب نسبتاً زياد دامنه ها و سازند هاي حساس به فرسايش موجب شده تا حوضه‌ي مورد مطالعه به شدت فرسايش‌پذير باشد. علاوه بر عوامل طبيعي ذكر شده آثار فعاليّت هاي انساني به صورت تغيير كاربري اراضي در حوضه‌ي مورد مطالعه فرسايش را شدت بخشيده است. هدف از اين تحقيق مشخص نمودن وضعيت رسوبدهي حوضه‌ي آبخيز مشكين چاي در ارتباط با عوامل موثر در توليد رسوب مي باشد. در اين راستا از نرم‌افزار ARC GIS، تصاوير ماهواره اي IRS، داده هاي ايستگاههاي هيدرومتري، هواشناسي، نقشه هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي در اجراي مدل EPMمورد استفاده قرار گرفت. بررسي نتايج حاصل نشان مي دهد كه سه عامل مهم توپوگرافي، ليتولوژي و تغييرات كاربري اراضي در كنترل فرسايش و رسوب نقش مهمي ايفا نموده اند. مقدار ضريب شدت فرسايش (Z) عدد 2، ميانگين مقدار كل رسوب 10123764 متر مكعب در سال، دبي رسوب ويژه 9/19397 و فرسايش ويژه 3/21553 به دست آمد كه نشان‌دهنده‌ي فرسايش خيلي شديد در حوضه‌ي آبخيز مورد مطالعه است.

MeshkinChaie watershed basin with an area of 521.9 km2are including some parts of northern slope of Sabalan-Ghusha Dagh and located some parts of the structural subsidence valley of Meshkin-Ahar. According to dominating of semi cold-moist climate with average rainfall of 372.9mm annually, the slope’s almost high gradient slope, and sensitive formation to erosion, caused the study basin area to strongly prone to soil erosion. In addition to in spite to the mentioned natural factors, the effects of human activities (Impact) by changing the land use caused the erosion to be intense in the basin by different ways. The main purpose of this research is to study and recognizing the sediment situation of MeshkinChaie watershed basin in related to effective factors in producing sediment. In this direction, Arc GIS software, Indian satellite pictures (IRS), dates of hydrometric stations, climatology, topographic maps, geology, have been used to do the EPM model. The result of this Study is shows topographic; litology and land use those three important factors s in controlling and intensifying soil erosion. The amount of coefficient of erosion (Z) is number 2, these in formations were enhanced that: The average of total amount of sediment is 10123764 cube meter per year, discharge of special sediment is 19397.9 and special erosions 21553/3, that shows the very intense erosion in the study watershed. Keywords: Meshkin Chaie basin, Soil erosion, EPM model, GIS.