سير تاريخي فقه حكومتي شيعه نزد قدما

The Historical Developmentof Shiʹʹa Governmental Fiqh in the view of Early Scholars

بر اساس اعتقادات شيعه، اداره جامعه اسلامي يكي از شيون پيامبر(ص) بود كه پس از ايشان به جانشينان آن حضرت؛ يعني امامان معصوم? منتقل شد. از اين‌رو لزوم برپايي حكومتي عادل توسط امامان معصوم و وجوب ياري چنين حكومتي، از جمله پايه‌اي‌ترين اعتقادات شيعي است. همين مسيله موجب شده است تا مباحث مهمي در ارتباط با اداره جامعه و كيفيت تعامل افراد جامعه با حكومت، اعم از عادل يا ظالم، در بين فقهاي شيعه مطرح شود؛ مباحثي از قبيل جهاد، امر به معروف و نهي از منكر، اجراي حدود الهي و... . در اين مقاله، تلاش شده است تا سير تاريخي طرح مباحث حكومتي در فقه شيعه نزد فقهاي قرون اوليه تا زمان محقق حلّي مورد بررسي قرار گيرد. فقهاي بزرگي همچون شيخ صدوق طلايه‌دار اين بحث مي‌باشد. كساني چون شيخ مفيد به صورت گسترده‌تري به اين بحث پرداخته است. در اين مقاله، به ديدگاه فقهايي چون سيد مرتضي، ابوصلاح حلبي، شيخ طوسي، سلار، ابن‌براج و ابن‌ادريس نيز اشاره شده است.

According to Shiite beliefs, one of the Holy Prophetʹs responsibilities was the management of Islamic society, a responsibility which his successors, i.e. infallible Imams undertake after him. Therefore, the necessity of establishing a just government by infallible Imams and supporting it is among the most fundamental Shiite beliefs. This notion has stimulated Shi’ah faqihs to elaborate on such questions about management of society like Jihad, enjoining good and prohibiting evil, observing divine limits and the like. The present paper seeks to expound the historical development of the discussions on governmental issues in Shia fiqh (jurisprudence) generated by jurists of the early centuries until Muhaqqiq Hilliʹs time. Some great jurists like Sheikh Saduq initiated such discussions and some like Sheikh Mufid expanded them. This paper also refers to the views of a number of great jurists like Seyyed Murtaza, Abu Salah Halabi, Sheikh Tusi, Salar, Ibn Barraj and Ibn Idris