نقدي بر تعريف علم اقتصاد از منظر مباني اسلامي

Critique of Economics from the Point View of Islamic Fundamentals

تاكنون تعريف‌هاي گوناگوني از علم اقتصاد ارايه شده است. مقاله پيش‌رو در پي تحليل و نقد اين تعريف‌ها براساس مباني اسلامي و ارايه تعريفي مناسب با اين مباني براي علم اقتصاد است. به اين ‌منظور تعريف‌هاي موجود به دو دسته «تعريف به موضوع» و «تعريف به كاركرد» افراز مي‌شود. در نقد دسته نخست، مشخص مي‌شود كه انديشه‌وران علم اقتصاد در تعريف اين علم از دو امر غفلت مي‌كنند كه ناشي از نگاه تك‌رشته‌اي به اقتصاد است: ابعاد غيراقتصادي رفتارهاي متعلق به اموال و ابعاد اقتصادي رفتارهايي كه متعلق آنها اموال نيست. در نقد دسته دوم، برخلاف ادعاي موجود در علم اقتصاد مبني بر محدوديت منابع و نامحدودبودن نياز انسان ناشي از فلسفه فايده‌گرايي، نشان داده مي‌شود كه منابع اين جهان براي نيازهاي انسان كافي بوده و مشكل ظلم‌‌كردن برخي انسان‌ها به انسان‌هاي ديگر و كفران نعمت است. سرانجام تعريف مطلوب از اقتصاد ارايه مي‌شود كه عبارت است از: «علم اقتصاد، دانشي است كه رفتارهاي بشر را به منظور كشف راه‌هاي توزيع عادلانه ثروت‌ها و درآمدها و كشف راه‌هاي استفاده از منابع در جهت تامين نيازهاي واقعي بشر، مورد مطالعه قرار مي‌دهد». روش تحقيق در تبيين مطالب درباره علم اقتصاد مرسوم روش تحليل متون اقتصادي و در تبيين مطالب اسلامي استناد به آيه‌ها و روايت‌ها است و نقد به روش تحليل عقلي انجام خواهد شد.

Until now several definitions of economics have been presented by economists. This paper aims to criticize these definitions based on Islamic fundamentals and give a proper definition using these fundamentals. Therefore, we have divided these definitions into two classes of “definition by subject” and “definition by function”. In criticizing the first class, it will be shown that economists ignore two points that is resulted from a one- disciplinary approach to economics. These two points are non-economic dimensions of behaviors belong to properties and economic dimensions of behaviors that are not property related. In criticizing the second class the main problem is that against the present claim in economics based on resource scarcity and unlimited demands of human being resulted from benefit utilitarianism, the resources of this world is sufficient for the demands of human being and the problem is not that resources are not sufficient, however the problem is oppression of some human beings to others and their not being thankful to the god given gifts. Finally we present the favorite definition of economics that is “economics is a knowledge that studies human behaviors in order to explore the ways of just allocation of wealth and earnings and use of resources to providing real needs of human beings The methodology of this research in explaining conventional economics is the thematic analysis of economic texts and in explaining Islamic contents is the reference to Quran verses and Hadith. Criticizing is done based on rational analysis.