اثر رقابت‌پذيري و شاخصهاي توسعه مالي بر سودآوري سيستم بانكي ايران

Effects of Competitiveness and Financial Development on the Iranian Banking System

اين مقاله به دنبال بررسي ارتباط بين سودآوري در نظام بانكي كشور و متغيرهاي توضيحي به ويژه رقابت‌پذيري، شاخص‌هاي توسعه مالي و ساير تعيين‌كننده‌هاي اقتصاد كلان مثل تورم و درآمد سرانه است. براي رسيدن به اين هدف يك الگوي اقتصاد‌سنجي سودآوري تصريح شده و سپس با بكارگيري روش داده‌هاي تابلويي و داده‌هاي آماري نظام بانكي شامل بانك‌هاي خصوصي (بانك‌هاي اقتصاد نوين، پارسيان، كارآفرين و سامان) و بانك‌هاي دولتي غير‌تخصصي (بانك‌هاي ملي، صادرات، سپه، تجارت، ملت و رفاه) و ساير متغيرهاي كلان مربوط به دوره زماني 1375-1384 برآورد شده است. نتايج تجربي نشان داده‌اند كه اثرات هر يك از شاخص‌هاي توسعه مالي و ديگر عوامل موثر بر سودآوري اين دو گروه بانكي متفاوت بوده است. به عبارت ديگر، شاخص‌هاي توسعه مالي و رقابت‌پذيري اثري بر سودآوري بانك‌هاي دولتي غير‌تخصصي نداشته، ولي درآمد سرانه اثر مورد انتظار و معني‌داري را بر سودآوري آن‌ها ايجاد كرده است. در بانك‌هاي خصوصي هم نتيجه مشابهي حاصل شده، به طوري كه هيچ‌كدام از شاخص‌هاي توسعه مالي بر سودآوري اثر مثبت ايجاد نكرد ولي ساير متغيرها مثل درآمد سرانه اثر مورد انتظار و معني‌داري را ايجاد نمود. اين نتيجه نشان‌دهنده اين واقعيت است كه عملكرد شاخص‌هاي توسعه مالي به علت مشكلات ساختاري نظام بانكي مطلوب نبوده است، به طوري كه اصلاح آن براي كاركرد موثرتر ابزارهاي مالي توصيه مي‌گردد.

This study has examined the relationship between profitability of Iran’s banking system and its main determinants including competitiveness, financial development indicators and other macroeconomic variables such as inflation and income per capita. To this end, the study has specified an econometric profitability model and estimated it by the panel data approach using data of the Iran’s banking system over the period 1996-2005. The investigation has focused particularly on two groups of Iranian banks: 1) private banks such as Eghtesad Novien Bank, Parsian Bank, Karafarin Bank, and Saman Bank, and 2) non-specialized public banks such as Iran Melli Bank, Saderat Bank, Sepah Bank, Tejarat Bank and Mellat Bank. The empirical results for both groups of banks have shown that financial development indicators and other explanatory variables have had different effects on profitability. A various indicators of financial development as well as bank competitiveness have not had significant effect on the profitability of the non-specialized public banks, while income per capita has affected significantly. This result is similar to the private banks where financial development does not play a significant role in their profitability enhancement. These findings point out the structural problems of the banking system performance in the country. The implication relies on reforming the banking system toward a more efficient performance of financial institutions