برآورد پتانسيل صادراتي ايران به تركيه در گروه كشورهاي اسلامي جنوب غربي آسيا

Evaluation of Iranʹʹs Export Potential to Turkey: Case of Islamic Southeast Asian Countries

طي ساليان اخير كشورمان شاهد رشد مستمر تجارت خارجي بوده است. اما متاسفانه همواره حجم صادرات غير‌نفتي نسبت به حجم واردات پايين‌تر بوده است كه ادامه اين روند مي‌تواند در بلند‌مدت مشكلات عديده‌اي براي توليد داخلي به وجود آورد. از طرفي نداشتن حجم صادرات متناسب با حجم واردات باعث مي‌شود كه براي تامين منابع ارزي جهت واردات مجبور به فروش مواد خام و منابع زيرزميني شويم كه اين امر نه تنها از منظر علم اقتصاد داراي ايراداتي است بلكه برخلاف اهداف برنامه توسعه پنجم و سند چشم‌انداز مي‌باشد. پس لازم است كه براي تامين منابع مورد نياز براي واردات، به توسعه صادرات توجهي خاص صورت گيرد. يكي از سياست‌هاي موثر در اين زمينه سياست همگرايي منطقه‌اي مي‌باشد و يكي از مهم‌ترين عواملي كه مي‌تواند اين سياست را به سياستي موثر و كارا تبديل نمايد وجود پتانسيل تجاري بين كشورهاي عضو همگرايي است و يكي از قوي‌ترين روش‌ها در برآورد پتانسيل تجاري استفاده از مدل جاذبه مي‌باشد. شناسايي پتانسيل تجاري (صادراتي) ايران با هر يك از شركاي تجاريش به ويژه با كشورهاي كه با آن‌ها فرهنگ و مذهب مشترك دارد مي‌تواند به توسعه صادرات ايران كمك بسزايي نمايد، كشور تركيه با داشتن مرز خاكي مشترك، مذهب مشترك، فرهنگ مشترك و روابط ديرينه تجاري - سياسي مي‌تواند شريك مناسبي در جهت افزايش سطح مبادلات تجاري باشد،در اين مقاله به برآورد پتانسيل صادراتي ايران با تركيه با استفاده از مدل جاذبه و بر اساس روش اقتصاد‌سنجي پنل ديتا طي دوره زماني 2002-2006 مي‌پردازيم. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه ميزان بالفعل صادرات ايران به تركيه در دوره مذكور، بسيار كمتر از ميزان بالقوه صادراتش مي‌باشد، كه اين موضوع بيان‌كننده اين است كه ايران از ظرفيت‌هاي صادراتي خود با تركيه حداكثر استفاده را ننموده است.

During the recent years, our country has experienced the continuous development of foreign trade. Unfortunately, the Volume of exports has continually been lower than that of imports; besides, if this trend continues, it can cause numerous problems for the domestic product in the long run. One of the effective policies in increasing export is the regional convergence policy. One of the most important factors that can change this policy to an effective and efficient one is the existence of potential trade among the countries which are members of convergence. Also, one of the most powerful methods in estimating the potential trade is to use the Gravity model. Identifying the potential (export) trade of Iran to any of its trade partners, especially the countries with which it has common culture and religion, can really help to develop exports at Iran. Turkey, having common frontier, religion, culture and old political- commercial relations with Iran can be an appropriate partner in enhancing the level of trade exchanges. Thus, this study deals with estimating export potential of Iran to Turkey in southwestern Asia by using the Gravity model and based on Panel Data method for estimating over the years 2002-2006. The results of the present research indicate that the de facto volume of exports of Iran to Turkey in the above- said period was much lower than its potential volume of exports. This suggests that Iran has not made the utmost use of its export potentials to Turkey.