بررسي تطبيقي آثار شرط تناسب و عدم رعايت آن در دفاع مشروع با نگاهي به «احكام لصّ» درفقه و نظام حقوقي ايران و «دكترين قلعه» در نظام حقوقي ايالات متحده آمريكا

A Comparative Study of Non-Compliance with Proportionality Requirement in Islamic Fiqh and American Legal System

براي مواقعي كه حكومت توانايي مقابله با تجاوز يا جلوگيري از وقوع آن را ندارد، در فقه و قوانين موضوعه ابزارهاي بازدارنده‌اي بيان شده است. اولين عامل، مراقبت همگاني بر اساس آموزه نهي از منكر است و عامل دومِ بازدارندگي مجرم (از تجاوز)، دفاع مشروع مي‌باشد كه البته بايد براي جلوگيري از سو استفاده ننمودن از اين حق ضمانت اجرايي وجود داشته باشد تا عمل مدافع، از ميزان متعارف تجاوز ننمايد. نوع برخورد با مدافعِ متجاوز در قوانين ايران برخلاف فقه شيعي، به طور دقيق مشخص نشده است. اگرچه فقه شيعي در تشريع مواضع خود در اين زمينه، از مواضعي كه قوانين آمريكا پس از گذشت چندين دهه و پيمودن مراحل متعدد به آن رسيده است، سبقت دارد، با اين حال در عملياتي كردن اين آموزه اسلامي، نظام حقوقي ايران در مقايسه با حقوق آمريكا به توفيقاتي نايل نشده است. اين نوشتار در صدد آن است تا با درنگي مجدد در متون فقهي و استفاده از تجربيات نظام‌هاي كيفري ايران و آمريكا به بررسي مفهوم تجاوز و آثار آن در مصاديق مختلف دفاع مشروع (همچون لصّ و دكترين قلعه) بپردازد.

When the government is not able to counter aggression or prevent it, in Fiqh and Statutes there have been stated deterrence tools. The first factor is universal watch based on the doctrine of forbidding evil and the second deterrence factor is self-defense. In order to prevent the abuse of such a right, there must be some legal sanction to ensure that the defender does not exceed what is reasonable. Unlike Shi’a Islamic fiqh, Iranian law does not identify the kind of action an aggressive defendant may have recourse to. Shi’a fiqh seems pioneer in this regard compared to American legal system which after decades and taking multiple steps has come to introduce it. However, in practice, Iranian legal system in comparison with USA legal system has not achieved any success. This article attempts to study the concept of aggression and its effects on different instances of self-defense (i.e. Burglary and Castle Doctrine) by examining fiqh texts, and Iran and USA penal systems experience.