تغييرات شاخص هاي فيزيولوژيكي ريشه و اندام هوايي نخود (‏Cicer arietinum L.) در واكنش به تنش خشكي

Variations of root and shoot physiological indices in chickpea (Cicer arietinum L.) in response to drought stress

آب قابل دسترس، عامل اصلي محدود كننده رشد و توليد محصول درمناطق خشك مي‌باشد. نتايج بررسي ها مويد اين است كه خصوصيات ريشه و اندام هوايي، نقش موثري در تحمل به خشكي ژنوتيپ‌هاي نخود دارند. در اين راستا به منظور بررسي تاثير تنش خشكي بر تغييرات شاخص هاي فيزيولوژيكي گياه نخود، آزمايشي در گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. نتايج نشان داد كه وزن خشك تجمعي و سرعت رشد محصول در تيمار فراهمي رطوبت (شاهد) به دليل تداوم رشد رويشي و توليد ماده خشك، نسبت به تنش خشكي با تاخير به حداكثر خود رسيد. در مراحل گل‌دهي و تشكيل غلاف ها‌، تنش خشكي باعث افزايش معني داري در نسبت ريشه به اندام هوايي شد (01/0P?). در شرايط تنش خشكي، سطح برگ در طول دوره تنش به صورت معني داري كمتر از شرايط فراهمي رطوبت بود. در اين آزمايش، تفاوت‌هاي مشاهده شده در مقدار تجمع ماده خشك و CGR عمدتاً به كاهش سطح برگ در تيمار تنش خشكي مربوط مي‌شود، زيرا ميزان NAR در شرايط تنش خشكي، بدون تغيير باقي ‌ماند. بنابراين در فرايند انتخاب براي بهبود تحمل به خشكي گياه، وجود تعادل مناسب بين كاهش سطح برگ يك رقم به منظور كاهش تبخير و تعرق و وجود سطح برگ كافي براي فتوسنتز ضروري است.

Available water is the main limiting factor of crop growth and production in arid environments. Research studies results confirm that root and shoot characteristics play an effective role in drought tolerance of chickpea genotypes. Therefore, investigations on the effect of drought stress on physiological characteristics of chickpea could help recognizing more drought tolerant chickpea genotypes. In order to study the effect of drought stress on variations of chickpea physiological indices, a factorial experiment based on RCBD was conducted with three replications at Research Greenhouse of Ferdowsi University of Mashhad. Results showed that crop growth rate and cumulative dry weight under adequate moisture treatment (control) reached its maximum with a delay compared with the drought stress conditions due to continued vegetative growth and assimilate production in control plants. Drought stress significantly (p?0.01) increased root to shoot ratio and decreased leaf area index at flowering and podding stages. In this experiment, the differences observed in the amount of dry matter accumulation and CGR are mainly due to decreased leaf area index under drought stress conditions, as the NAR remained unchanged under drought stress. Therefore, in selecting process for improved drought resistance of crops, the existence of an appropriate balance between a reduction in leaf area of a cultivar (in order to lower the evapo-transpiration) and an adequate leaf area for photosynthesis is essential.