بررسي و نقد چهار مبناي معرفت‌شناختي نظريه تكثرگرايي ديني جان هيك ....

An Investigation and Criticism of the Four Epistemological Bases of John Hickʹʹs Theory of Religious Pluralism

نظريه پلوراليزم ديني در قرن حاضر و قرن بيستم با نام جان هيك (1922-2012) در غرب گره خورده است. وي_ كه مولف در حين تصحيح نهايي اين مقاله خبر درگذشت وي را دريافت كرد_ در دهه‌‌هاي اخير، تلاش بسياري در جهت تبيين معرفت‌شناختي نظريه پلوراليزم ديني مبذول كرده است. حاصل اين تلاش‌ها، ديدگاهي است كه با اين عنوان در مغرب‌زمين مورد توجه انديشمندان مختلف قرار گرفته، و البته در معرض انتقادها و اشكالات جدي نيز واقع شده است. اين مقاله سعي دارد عناصر و مباني اصلي معرفت‌شناختي نظريه پلوراليزم ديني را مورد بررسي قرار دهد، و به نتايج و استلزامات برخي از آنها اشاره كند. به همين جهت، اين ديدگاه به چهار عنصر اصلي و مولفه مهم تحليل شده و درباره هركدام، توضيحات مختصري ارايه شده است. هدف اصلي اين مقاله، اثبات اين فرضيه است كه بنيان معرفت‌شناختي نظريه پلوراليزم ديني هيك از چهار ديدگاهِ چهار انديشمند، يعني كانت، ويتگنشتاين، شلايرماخر و گادامر، متاثر شده است. اگر چه تلاش هيك در تلفيق و ايجاد انسجام و هماهنگي بين اين عناصر ستودني است، اما در حقيقت، تجزيه اين نظريه، آن را به چهار عنصر الگوي معرفت‌شناسي كانت، نظريه ديدن ويتگنشتاين، اصل تجربه ديني شلايرماخر، و مبناي هرمنوتيك گادامر تحويل مي‌كند؛ نتيجه‌اي كه شايد هيك از آن اظهار رضايت نكند. چنان‌كه در اصل مقاله آمده است، هيك به تاثر از دو نظريه و دو فيلسوف، يعني كانت و ويتگنشتاين تصريح كرده است، اما درباره اقتباس ديدگاهش از دو متفكر ديگر، يعني شلايرماخر و گادامر، بيان روشن و قابل اعتنايي ندارد. مولف معتقد است اهميت اين‌دو نفر و نظريه‌هاي آنان كمتر ازآراي كانت و ويتگنشتاين نيست. در پايان اين مقاله، سعي شده است به برخي اشكالات اصلي و مهم، و همچنين نظريه جايگزين اشاره كوتاهي شود، گرچه هردوي اين مباحث، يعني نقد و بررسي ديدگاه پلوراليزم ديني جان هيك، و ديدگاه جايگزين موسوم به «پلوراليزم در دين»، بايد به‌طور مستقل مورد بررسي و مداقه قرار گيرد. بنابراين، هدف اصلي مقاله حاضر، توجه به رويكرد نويني در تحليل و تبيين معرفت‌شناختي نظريه پلوراليزم ديني جان هيك است كه بر اساس آن، اين نظريه با چهار رويكرد و مبناي ديگر مورد ارزيابي قرار گرفته است.

The theory of religious pluralism is tied with the name of John Hick (1922-2012) in the West in the present century and the twentieth century. John Hick (which I was informed of his death during the correction of this article) has made a great effort to present an epistemological explanation of the theory of religious pluralism in recent decades. The result of this effort is the theory of religious pluralism noted by various Western scholars which is also seriously criticized. I have tried to investigate the main epistemological parameters and bases of the theory of religious pluralism in this article and will mention some of its results and implications. For this reason this view is analyzed into four main parameters and each one is briefly explained. The main purpose of this article is to prove this hypothesis: the epistemological foundation of Hickʹs theory of religious pluralism is affected by the theories of four scholars, i.e. Kant and Wittgenstein and Schleiermacher and Gadamer. Although his effort to integrate and create coherency between these parameters is praiseworthy, but in fact analyzing this theory will reduce it to four parameters: the epistemological pattern of Kant, Wittgensteinʹs theory of seeing as, Schleiermacherʹs principle of religious experience and Gadamerʹs base of hermeneutics. Hick himself may not be satisfied with this conclusion. It is mentioned in this article that Hick has himself declared his affection of two theories and two philosophers, i.e. Kant and Wittgenstein, but he has no clear declaration about the affection of his theory from the two other scholars, i.e. Schleiermacher and Gadamer. I believe the effect of these two and their theories is not less than the theories of Kant and Wittgenstein. At the end of this article some main problems of this theory and also the supplanted theory are briefly mentioned; although each of these two discussions – i.e. investigation and criticism of Hickʹs theory of religious pluralism and the supplanted theory named "pluralism in religion" – should be investigated separately. Therefore the main purpose of this article is to present a new approach to the epistemological investigation and analysis of John Hickʹs theory of religious pluralism in which the theory is evaluated with four other approaches and bases