ارزيابي كيفي رودخانه كارون و سرشاخه‌هاي آن در استان چهارمحال و بختياري

Assessment Quality of Karoon River and its Branches in Chaharmahal and Bakhtiari Province

آب‌هاي سطحي معمولاً به دليل تماس با سازندهاي زمين‌شناسي مختلف، ارتباط با ساير منابع آب سطحي و زيرزميني از نظر تركيب شيميايي بسيار متغير هستند. ميزان انحلال كاني‌ها و يون‌ها در آب رودخانه، به مقدار آبدهي وابسته است. هدف از اين پژوهش، شناخت دقيق تركيب شيميايي آب رودخانه‌ها و سرشاخه‌هاي اصلي رودخانه كارون در استان چهارمحال و بختياري و عوامل موثر بر كيفيت آب آنهاست. براي اين منظور با استفاده از نرم‌افزار ARC GIS، موقعيت رودخانه‌ها و سرشاخه‌هاي اصلي كارون مشخص شد. نتايج تجزيه شيميايي نمونه‌هاي برداشت شده در نُه ايستگاه آب‌سنجي در مسير رودخانه‌ها تا سال 1388 با نرم‌افزار SPSS پردازش و رده‌بندي شد. تحليل‌هاي هيدروژيوشيمي و هيدروشيمي نمونه‌ها به كمك نرم‌افزارهاي AquaChem، Aq.QA و Chemistry انجام شد. با توجه به استانداردهاي كنترل كيفيت آب مانند نمودار ويلكوكس و شولر، كيفيت هر يك از آنها براي مصارف شرب و كشاورزي تعيين شد كه در مجموع در رده آب‌هاي مناسب قرار مي‌گيرند. در بيشتر ايستگاه‌ها نوع آب بي‌كربناتي-كلسيمي (Ca-HCO3) و در برخي نيز كلراتي-سديمي (Na-Cl) است. با توجه به نتايج ضرايب همبستگي (r) ميان مولفه‌هاي مختلف شيميايي و بررسي‌هاي زمين‌شناسي، مهم‌ترين عامل موثر در تغيير كيفيت آب رودخانه‌ها، ويژگي‌هاي سنگ‌شناختي سازندهاي مسير عبور جريان آب‌هاي سطحي است كه در مناطقي مانند محدوده‌ي ايستگاه مَوَرز سبب كاهش شديد كيفيت آب مي‌شوند. در مرحله آخر با بررسي شبكه زهكشي منتهي به رودخانه كارون و هر يك از سرشاخه‌ها، حريم كيفي مناسب 1500 متري در نظر گرفته شد و تعداد رخنمون و مساحت هر يك از سازندهاي مختلف مسير جريان، محاسبه شد.

The chemical component of surface waters are usually very different due to contact to different geological formations, relation with other surface and groundwater resources. Solution rate of minerals and ions in river water depends on discharge. The aim of this investigation is accurate identification of chemical component of Karoon River and its main branches in Chaharmahal and Bakhtiari Province of Iran and determination of main factors affecting water quality. For this purpose, the location of Karoon River and main branches was determined using the ARC GIS software. We used results of chemical analysis of physiochemical parameters measured in 9 hydrometric stations in river course until 2010 and classified using SPSS software. Hydrogeochemistry and hydrochemistry analysis applying the Chemistry, AquaChem and Aq.QA softwares. In each station water quality was determined for drinking and irrigation by considering the water quality standards such as Wilcox and Schoeller diagrams which generally are locating in suitable water class. The water type in most stations is Ca-HCO3 and in some of them is Na-Cl. According to the results of correlation coefficients between different chemical parameters and geological analysis, the lithology of formations in the river course is the main factor in water quality change, which is cause of extreme decrease of water quality in some area such as Mavarz station. Finally, by analysis of drainage network limited to Karoon River and branches, suitable quality sanctum 1500 meter was considered an area of each different formations was calculated.