بررسي تاثير بخشي از روابط اجتماعي و بسترهاي فرهنگي موثر در وضعيت كالبدي سردرهاي ورودي در شهر تاريخي بيرجند

A Study of the effecteness of social relation and effective cultural headstocks in physical condition of the entrance portals in historiccity of Birjand

بررسي تاثير بخشي از روابط اجتماعي و بسترهاي فرهنگي موثر در وضعيت كالبدي سردرهاي ورودي­ در شهر تاريخي بيرجند مجتبي كاويان سميه كياني چكيـده تاكنون مطالعه ي خاصي بر روي سردرهاي بيرجند صورت نگرفته است.گروهي از دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي بيرجند در پاييز 1387 مطالعه خود را روي سردرهاي شهر تاريخي بيرجند و تحت نظارت مرحوم مهندس سلطاني آغاز كردند كه اين مطالعات در سالهاي بعد ادامه يافت. اين گروه همچنان به تحقيقات خود ادامه داده و توانسته است مدارك خود را براي تدوين يك كتاب در اين مورد آماده سازد. اولين بار با حضور و به بهانه كارگاه فهم معماري ايران از پنجره ­ي بيرجند ، گزيده­ اي از اطلاعات اين پروژه با راهنمايي اساتيد محترم كارگاه، دوباره و از نگاهي فرهنگي و اجتماعي مورد بررسي قرار داده شد كه نتايج جالب توجهي از آن كسب گرديد. گفتني است كه اين مقاله، جزو مقالات قابل تقديرِ يكي از گروه هاي تحقيقاتي معرفي گرديده است. هر نوع معماري بازمانده از گذشته، داراي پيام ها و مفاهيمي از زندگي و رابطه مردمان آن روزگار است. حال اگر معتقد باشيم كه معماري ظرفي از زندگي اجتماعي مردم بوده و هست، بايستي كه رابطه ميان عناصر معماري را بازتابي از رابطه ميان مردم تصور كنيم. به ويژه زماني كه جنبه تزييني و نمادي اين عناصر كه در خاطره ها مي­ ماند، بيش از جنبه كاركردي آنها باشد و سردر، يكي از مهم ترين اين گونه عناصر معماري است. سردرها در بيرجند نيز همانند ديگر نقاط كشور نمادي تعريف شده براي دعوت افراد به داخل بنا و ايجاد خاطره ­اي ماندگار و پايدار بوده است. بر اين اساس سردرها، به عنوان ارتباط دهنده اصلي ميان فضاي معماري و شهري، بازتاب بيروني ايده ها، احساسات و موضع گيري هاي فردي و خانوادگي در مقابل اجتماع بيرون و همسايگان مي­ باشد. از اين رو، در اين پژوهش از تنوع شكل ها و رابطه كالبدي ميان سردرهاي تاريخي بافت قديم، به نوعي روابط همسايگي و ذهنيت ها و پيام هاي فرهنگي موجود در شهر تاريخي بيرجند كه بستر توليد اين آثار بوده مورد بررسي قرار گرفته و نموداري حاوي كليد واژگان اساسي و رابطه آنها براي شناخت اين موضوع به وجود آمده است. واژگان كليـدي: سردرهاي تاريخي، شهر تاريخي بيرجند، رابطه اجتماعي، پيام فرهنگي، وضعيت كالبدي.

A Study of the effecteness of social relation and effective cultural headstocks in physical condition of the entrance portals in historiccity of Birjand Mojtaba Kavyan Somayeh Kiyani Abstract The special study on Birjand’s portals has not yet been conducted. Groups of students from Islamic Azad university of Birjand in Fall 2009 has began their researches under the supervision of deceased engineer Soltani on historical portals of Birjand city and these studies continued in the subsequent years. This group also, continued in their researches and then they could be able to prepare their evidences to compiling a book about that issue. For the first time, with the presence and excuse of workhouse for training Iranian architecture from Birjand view , selection of the information of this project again, with the advices of respected professors of that workhouse have been examined from cultural and social viewpoint, where remarkable results acquired. It is worth to say that this article has been presented among the commendable articles from one of the research groups. Any kind of architecture remained from the past, contains the messages and concepts of the life and relations of people from that period of time. Now if we believe that the architecture has being and is the container of social life of people, we should imagine the relations between architectural elements as a reflection of peoples’ relations. Specifically when the ornamental and symbolic aspects of these components are more than their functional aspects they remain in the memories and the portal is one of the important kinds of this architectural components. Portals also in Birjand like the other places in our country defined symbolically to invite the individuals inside the mason for creating permanent and everlasting memory. On the basis of it, portals are as main connectors between architectural and metropolitan space, reflecting outer ideas, impressions and individual and family positions against outer and the neighboring communities. For this reason, in this study the variety of figures and physical relations among historic portals with ancient textures as a kind of neighboring relations and mentalities and the cultural messages existed in historical city of Birjand that was the headstock products of these historic buildings have been examined and a table with the inclusion of main key words and their relation for the cognition of this subject has been created. Key words: historic portals, historic city of Birjand, social relations, cultural messages, physical conditions