واكاوي الگوهاي گردشي تراز 500 هكتوپاسكال جو هنگام رخداد بارش‌هاي فراگير و غير‌فراگير در ايران

Analysis of Circulation Pattern of 500 Hp Level of Atmosphere in the Occurrence Time of Extensive and Non-Extensive Precipitation in Iran

در ?اين مقاله الگوهاي جو تراز 500 هكتوپاسكال در هنگام ريزش بارش‌هاي فراگير و غير‌فراگير، با استفاده از تحليل مولفه‌هاي اصلي در ايران شناسايي شده است. داده‌هاي بارش روزانه مورد نياز در 212 ايستگاه همديد از دوره 1359-1387 از سازمان هواشناسي كشور تهيه شد. با انجام ميانيابي بر روي داده‌ها با ابعاد 7/18×7/18 كيلومتر، 4713 ياخته به‌دست آمد كه بر‌اساس آن‌ها، درصد پهنه بارش در دوره مورد نظر به‌صورت روزانه براي كل كشور محاسبه شد. بارش‌هاي فراگير بارش‌هايي تعريف شد كه حداقل 50 درصد ايران در اين روز بارش دريافت كرده باشد. براساس اين، 996 روز بارش فراگير و 9442 روز بارش غير‌فراگير به‌دست آمد. پس از مشخص كردن روز‌هاي با بارش‌هاي فراگير و غير‌فراگير، داده‌هاي ارتفاع ژيوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسكال روزهاي مورد نظر از سري داده‌هاي واكاوي‌شده NCEP/NCAR به‌صورت ميانگين روزانه برداشت شد. با تحليلِ مولفه‌مبنا به‌طور جداگانه بر روي هر‌يك از سري داده‌ها، حجم آن‌ها كاهش داده شد و با تحليل خوشه‌اي بر روي مولفه‌هاي به‌دست‌آمده، مهم‌ترين الگوهاي جوي آن‌ها شناسايي شد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد با افزايش تاوايي پتانسيل بر روي فرود شرق مديترانه در جهت طولي امتداد پيدا مي‌كند و زماني‌كه محور فرود بر روي نصف‌النهار 5/47 درجه طول شرقي واقع شود، بيش از 50 درصد ايران با ريزش بارش فراگير مواجه خواهد شد. همچنين، زماني‌كه فرود تراز 500 هكتوپاسكال روي شرق مديترانه چندان عميق نباشد و محور فرود دور‌تر از نصف‌النهار 5/47 درجه طول شرقي واقع شود، بارش‌هاي با مساحت كمتري در كشور رخ خواهد داد.

In this paper with use of the principal component analysis have identified the circulation patterns in the 500 Hp level of atmosphere in Iran during Extensive and non-Extensive precipitation. The daily precipitation data requirement in 212 synoptic stations, collected during the period 1359 to 1387 solar years, from the Iran meteorology organization. With perform interpolation over this data were obtained 4713 cell with 18.7*18.7 km dimension, that according to them, percent area of precipitation in specific days calculated in daily base for total area of Iran. The extensive precipitation defined as precipitation that in specific day at least, %50 of Iran area had received. According to this condition obtained 996 extensive day and 9442-days of non-extensive precipitation. After of denoted the days with extensive and non-extensive precipitation, the daily mean of geo potential of 500 Hp level, on the selected days, were collected from the NCEP/NCAR reanalysis data. With Principle component analysis, separately over each database had reduced volumes of them and with cluster analysis over the components were analyses the most circulation pattern of them. The results shows that with increase, potential vorticity on east Mediterranean trough extended in the longitudinal direction and when its axis located on meridian of 47.5° E, over Iran, more than 50% of Iran area will be faced with extensive precipitation. In addition, will occurs the precipitation with lower area of Iran when the Eastern Mediterranean Trough, does not deepen and its axis too far from the meridian of 47.5°E.