تحليل فضايي سطح توسعه‌يافتگي تهران به‌تفكيك مناطق شهري

Spatial Analysis of Regions Development Level of Tehran Metropolitan

شهر محصول روابط و مناسبات پيچيده اقتصادي و اجتماعي است و ناهمگوني هاي فضايي آن بازتاب فرايندهاي درهم بافته فرهنگي- اجتماعي و سياسي- اقتصادي در طي تاريخ در بستر طبيعت بوده است. هدف اين مقاله، بررسي چگونگي ناهمگوني هاي فضايي بين مناطق 22 گانه كلان‌شهر تهران است. روش پژوهش توصيفي- تحليلي است. براي شناخت سطوح توسعه مناطق شهر تهران از 31 شاخص در قالب 7 معيار اصلي استفاده شد. با بهره‌گيري از مدل AHP و نرم‌افزار EXPERT CHOISE هريك از معيارها و زيرمعيارها دوبه دو با هم مقايسه شد و نسبت به يكديگر مورد ارزيابي و امتيازدهي قرار گرفت. در‌نهايت، با روش خوشه بندي سلسله‌مراتبي مناطق 22 گانه كلان‌شهر تهران از‌نظر درجه توسعه‌يافتگي در چهار سطح توسعه يافته، نسبتاً توسعه يافته، توسعه متوسط و توسعه نيافته خوشه بندي و در محيط Arc Gis به‌صورت نقشه نمايش داده شد. نتيجه بررسي شاخص‌ها نشان مي‌دهد كلان‌شهر تهران فاقد وحدت كالبدي- اجتماعي بوده و ناهمگوني هاي فضايي بين مناطق شمالي و جنوبي آن به‌عنوان ويژگي اصلي ساختار فضايي كلان‌شهر تهران همچنان پابرجاست. ادامه روند كنوني چالشي اساسي در راه دست‌يابي به توسعه پايدار شهري و شهر خوب نه‌فقط براي تهران، بلكه چالشي در سطح ملي است.

City is a product of complicated economic and social relations. Its spatial differentiations reflect the delicate cultural-social and political-economic processes throughout the history in the nature’s background. This article aims to review the quality of spatial differentiations between the 22 regions of Tehran metropolitan. The method of the research is analytical - descriptive. To identify regions’ development levels in Tehran, 31 indicators in the form of seven main criteria were used. By using the AHP method and EXPERT CHOISE software, each criterion and sub-criteria was compared relative to each other, evaluated and scored. Finally, by the method of hierarchical clustering, Tehran metropolitan regions in terms of ranking of development at four levels of developed, relatively developed, medium developed and underdeveloped regions, were clustered and were displayed as a map in the Arc GIS settings. The result of indicators, review showed that Tehran metropolitan lacks socio- physical unity, and the spatial differentiations of its north and south still remain as the main feature of spatial structure of the metropolitan Tehran. Continuity of the current procedure, not only in Tehran but also in national level, is a main challenge over the way to achieve sustainable urban development and good city.