مفهوم امامت در قرآن با تاكيد بر بررسي تطبيقي مراتب امامت و نسبت آن با نبوّت در اهمّ تفاسير اشاعره و شيعه اماميّه

The Concept of "Imamate in the Quran" A Comparative Study of the Ranks of Imamate and its Relation with Prophethood in the Most Notable Interpretations of the Twelvers and Asharites

«امام» در لغت به هر آن چيزي يا كسي گفته مي‏شود كه مقدّم (پيشرو) و مقتدا (پيشوا) باشد. بررسي مصاديق و مفهوم واژه امام در قرآن حكايت از اين دارد كه همين معناي جامع لغوي در جميع كاربردهاي آن در قرآن محفوظ بوده، تفاوت صرفاً در نوع و مرتبه مقتدايي است. هم‌چنين، بررسي و نقد ديدگاه‌هاي مفسّران فريقين اين مطلب را به اثبات مي رساند كه برخلاف ديدگاه‌ فخررازي، آلوسي و كثيري از مفسّران اهل سنّت كه به «رابطه عينيّت و اين‌هماني بين اعلا مرتبه انساني امامت با نبوّت» قايل هستند، «غيريّت و فوقيّت مقام امامت» نسبت به نبوّت و رسالت قطعي بوده، نسبت اعلا مرتبه انساني امامت و نبوّت نسبت عموم و خصوص من وجه است. و نهايتاً با توجّه به دلايل و مقدّماتي كه در مقاله ذكر شده، مراتب امامت در قرآن به ترتيب عبارت است از: ?ـ لوح محفوظ ?ـ كتب آسماني به ويژه قرآن ?ـ امامت كلّيّه‌اي كه فوق نبوّت و رسالت است. ?ـ امامت نبوّت و رسالت ?ـ امامت انسان‌هاي پيشتاز در تقوا كه البته خود مقوله‌اي ذومراتب است.

"Imam" literally refers to anyone or anything holding a leading (moqaddam) and modeling (moqta’da) role. Exploration of the concept and instances of the word "imam" in the Quran suggests that the Quran includes this comprehensive literal meaning of the word with all its applications and the difference lies only with the type and level of modeling (moqta’daee). Also, a review and criticism of the views of the Shiite and Sunnite interpreters verifies that, contrary to the views of Fkhr-Razy, Alusi and many a Sunni commentators believe that "the highest human ranks of Imamate and Prophethood are identical", "the position of Imamate is definitely different from and superior to that of Prophethood and Messengership, and the highest human ranks of Imamate and Prophethood have some common and some distinct aspects. And finally, on the basis of what is discussed and introduced in this article, five ranks of Imamate are discernible from the Quran: 1) guarded tablet (loh-e mahfuz), 2) the revealed books, particularly the Quran, 3) the total Imamate which is superior to Prophethood and Messengership, 4) the Imamate of Prophethood and Messengership, and 5) the Imamate of the leading men in righteousness which comprises several ranks by itself.