ارزشيابي اعضاي هيات‌علمي توسط دانشجويان: معتبر يا غير معتبر

Faculty Members’ Evaluation by Students: Valid or Invalid

مقدمه: ارزشيابي اعضاي هيات‌علمي دانشگاه‌ها با هدف بهبود كيفيت تدريس، به روش‌هاي گوناگون انجام مي‌شود. يكي از رايج‌ترين و در عين حال بحث ‌انگيزترين اين شيوه‌ها ارزشيابي اساتيد توسط دانشجويان مي‌باشد. علي‌رغم اختلاف‌نظرها درخصوص اعتبار اين نوع ارزشيابي، استفاده از اين روش در اكثر دانشگاه‌ها رواج يافته است. در اين مقاله، نتايج پژوهش‌هاي موجود در مورد نظرات اعضاي هيات علمي درباره ارزشيابي توسط دانشجويان مرور مي‌شود. روش‌ها: پژوهش حاضر به صورت مروري و با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي و منابع اينترنتي انجام شد. ابتدا تعداد 64 مقاله در حيطه ارزشيابي از استادان و مدرسين مورد بررسي قرار گرفت. از اين تعداد 42 مقاله مرتبط با ارزشيابي استادان، اعضاي هيات‌علمي يا ديدگاه دانشجويان در مورد نحوه تدريس استادان و مدرسين، ويژگي‌هاي شخصيتي، اداره و مديريت كلاس، مهارت‌هاي ارتباطي استادان با دانشجويان، كه معيارهاي ورود به موضوع محسوب مي شدند، انتخاب شدند. جستجو در مجلات مختلف از جمله مجله ايراني ‌آموزش در علوم پزشكي، فصل‌نامه پژوهش و برنامه‌ريزي در آموزش عالي، دانش و پژوهش در علوم تربيتي و مجلات اختصاصي آموزش پزشكي انجام شد. همچنين در پايگاه‌هاي داده Iranmedex، Magiran, SID , PubMed, Google Scholar, ISC, Medline, و Scopus مقالاتي كه درطي سال‌هاي 1370 تا 1389 نمايه و به چاپ رسيده بود با كليد واژه‌هاي ارزشيابي، دانشجو، هيات‌علمي، دانشگاه، جستجو و انتخاب شد. ساير مقالات كه استادان يا اعضاي هيات‌علمي و مدرسين را از ديگر ابعاد ويا توسط ديگر افراد مورد ارزشيابي قرار مي‌داد از مطالعه خارج گرديد. نتايج: يافته ها در سه بخش نتايج موافق، نتايج مخالف و شرايط موثر در ارزشيابي دانشجو از استاد ارايه شده است. نتايج نشان داد كه ارزشيابي فرايند تدريس بايد از شش جنبه محتوا، ميزان يادگيري دانشجو، رفتار كلاسي، برنامه‌ و مواد درسي، دانش عضو هيات‌علمي، ويژگي‌هاي دانشجويان (شامل مواد درسي، ترم تحصيلي و مقطع تحصيلي دانشجو)، خودارزيابي، ارزشيابي توسط همكاران، مديران و مشاوران آموزشي و متناسب با اهداف ارزشيابي صورت گيرد. نتيجه‌گيري: بيشتر اعضاي هيات‌علمي در دانشگاه‌هاي كشور و حتي در ديگر كشورها با اصل ارزشيابي استاد توسط دانشجويان به عنوان يك منبع ارزشمند و معتبر اطلاعات براي بازخورد به استادان به منظور بهبود كيفيت آموزش موافق هستند، اما معتقدند كه عوامل مداخله‌گر نيز در اين زمينه بايد شناسايي و در نظرگرفته شوند. اعضاي هيات‌علمي همچنين معتقدند كه ارزشيابي توسط دانشجو بايد جز نظام ارتقاي كيفيت عملكرد اعضا هيات‌علمي قرار گيرد، اما چنانچه قراراست از نتايج اين روش در زمينه تشويق و ترفيع اعضاي هيات‌علمي استفاده شود، بهتر است ديگر روش‌هاي ارزشيابي به صورت جامع نيز مورد بهره‌برداري قرار گيرند.

Introduction: Evaluation of university faculty members which is aimed to improve teaching quality is performed through several methods. One of the most common and conflicting methods is faculty evaluation by students. This method is commonly used in most universities in spite of controversy over its validity. This paper presents a glance at the current research literature on the viewpoints of faculty members toward their evaluation by students. Methods: This study is a literature review performed using library studies and electronic databases. First, 64 articles in the area of faculty member evaluation were studied. Out of these articles, 42 ones were selected which met the inclusion criteria. The inclusion criteria encompassed articles related to teacher evaluation, faculty members, and students’ viewpoints toward teaching approaches of faculties, teachers’ characteristics, classroom management, teachers’ communication skills and their relationship with students. Using the keywords of evaluation, student, faculty member, and university, we searched in journals such as Iranian Journal of Medical Education, Journal of Research and Planning in Higher Education, Knowledge and Research in Education, and other specialized journals in medical education area. Using scientific search engines such as Iran Medex, Magiran, SID, PubMed, Google Scholar, ISC, Medline, and Scopus the articles published or indexed between 1991 and 2010 were retrieved. Other papers which evaluated teachers and faculty members from other aspects or via other viewpoints were excluded. Results: The results were presented in three parts as “proponent to faculty evaluation by students”, “opponent”, and “teaching conditions affecting teacher evaluation by students”. The results showed that evaluation of teaching process must consider six aspects of content, students’ learning, classroom behavior, curriculum and materials, knowledge of faculty member, student characteristics (including material, students with high or low background, and postgraduate students), self-evaluation by the faculty member, evaluation by colleagues, educational administrators, and educational consultants and it must be compatible to organizational goals. Conclusion: The viewpoints of most faculty members of national universities and other countries states that they basically consider evaluation by their students as a valuable and reliable source of information for feedback to teachers in order to improve the quality of education. But, they believe that interventional factors should be identified and considered in this method. They also believed that teacher evaluation by students should be a part of comprehensive evaluation system of faculty members. But if the evaluation results are going to be utilized in commendation and promotion of faculty members, it would be better to employ other evaluation methods comprehensively.