سطح بندي شهرستان‌هاي ‌استان آذربايجان غربي در بهره‌مندي از شاخص هاي ساختاري بهداشت و درمان

Ranking West Azerbaijan districts regarding utilization of structural indicesof health care

زمينه: لازمه برنامه ريزي منطقه اي، شناسايي جايگاه توسعه‌يافتگي مناطق نسبت به يكديگر است. يكي از شاخصهاي اصلي توسعه، شاخص سلامت و به نوعي ميزان بهرهمندي جامعه از خدمات و امكانات بهداشتي و درماني است. هدف: مطالعه به منظور سطحبندي شهرستان‌هاي استان آذربايجان غربي در بهره‌مندي از شاخصهاي ساختاري بهداشت و درمان انجام شد. مواد و روش‌ها: اين مطالعه تحليلي در سال 1390 در استان آذربايجان غربي انجام شد. اطلاعات شاخص هاي مورد بررسي (نهادي، نيروي انساني و بهداشت روستايي) از سالنامه آماري 1387 استان و اطلاعات جمعيتي شهرستانها از مستندات مركز آمار كشور جمعآوري شدند. دادهها با استفاده از مدل اسكالوگرام و نرم افزار اكسل تحليل شدند و نقشه با كمك نرم‌افزار Arc GIS ترسيم شد. يافتهها: شهرستان مهاباد با 97 امتياز، بيش‌ترين و شهرستان پيرانشهر با 39 امتياز، كم‌ترين ميزان بهرهمندي از شاخصهاي ساختاري بهداشت و درمان را به خود اختصاص دادند. در مجموع %42 شهرستانهاي استان در سطح توسعه نيافته و كم‌تر توسعه يافته و تنها %21 آن‌ها در سطح توسعه يافته قرار داشتند. از بين شاخص‌هاي مورد بررسي، بيش‌ترين توسعه‌ يافتگي مربوط به شاخصهاي بهداشت روستايي و كم ترين توسعه يافتگي مربوط به شاخص‌هاي نيروي انساني و نهادي بود. نتيجهگيري: با توجه به يافته ها، اختلاف و شكاف زيادي از نظر بهرهمندي از شاخصهاي ساختاري بهداشت و درمان بين شهرستانهاي استان آذربايجان غربي وجود داشت. لذا پيشنهاد ميشود برنامه‌ريزي‌هاي توسعه محور متناسب با سطوح توسعه‌ يافتگي اين شهرستان ها اجرا شود.

Background: The requirement of regional planning is identification of developmental position of districts. One of the main and basic indicators of development is health and extent of peopleʹs utilization of health care services and facilities. Objective: The aim of this study was to rank West Azerbaijan districts regarding utilization of structural indices of health care. Methods: This analytical study was performed at West Azerbaijan districts in 2011. Data related to the indices (institutional, human resources and rural health) were collected from the provinceʹs statistical yearbook in 2008 and the population data of the districts were collected from documents of Iranʹs Statistics Center. Data were analyzed by Scalogram model and Excel software and maps were drawn by ArcGIS software. Findings: Mahabad district with 97 scores and Piranshahr district with 39 scores had highest and lowest extent of utilization of structural indices of health care, respectively. Totally, 42% of the districts were located in less developed and underdeveloped levels and only 21% of the districts were located in developed level. Among the structural indices of health care, the most development was related to the rural health indices and the lowest development was related to the institutional and human resources indices. Conclusion: There was a great difference among the districts of West Azerbaijan province in terms of utilization of structural indices of health care. It is suggested that the development-based planning should be implemented according to the development levels of these districts.