واكنش عملكرد و اجزاي عملكرد دانه گندم نان و ماكاروني به تنظيم‌كننده‌هاي رشد در شرايط تنش خشكي در مزرعه و گلخانه

Yield and yield component responses of bread and durum wheat to PGRs under drought stress conditions in field and greenhouse

يكي از راه هاي جبران كاهش عملكرد گندم در اثر تنش خشكي، به عنوان مهم‌ترين عامل محدودكننده عملكرد، مي‌تواند كاربرد تنظيم كننده‌هاي رشد باشد. بدين منظور، تاثير دو تنظيم كننده رشد سايكوسل و ساليسيليك اسيد بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه دو رقم گندم روشن و ياواروس در شرايط متفاوت آبياري (مطلوب، تنش ملايم و تنش شديد) در پژوهشي دو مرحله اي در مزرعه تحقيقاتي (آزمايش اسپليت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي) و گلخانه تحقيقاتي (طرح كاملاً تصادفي) دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز در سال زراعي 89-1388 مورد بررسي قرار گرفت. نتايج اين مطالعه نشان داد كه تنش خشكي موجب كاهش شديد طول سنبله، تعداد دانه در سنبلك، تعداد دانه و سنبلك در سنبله، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت گرديد. بيشترين و كمترين اثر خشكي به ترتيب مربوط به عملكرد بيولوژيك و وزن هزار دانه بود. كاربرد تنظيم كننده‌هاي رشد سبب افزايش طول سنبله، اجزاي سنبله، وزن هزار دانه و عملكرد دانه گرديد. كاربرد ساليسيليك اسيد با افزايش، و سايكوسل با كاهش عملكرد بيولوژيك همراه بود. سايكوسل همچنين شاخص برداشت را افزايش داد. پاسخ عملكرد و اجزاي عملكرد دانه به تنش خشكي و كاربرد سايكوسل و ساليسيليك اسيد در رقم روشن نسبت به ياواروس بيشتر بود. به نظر مي‌رسد كه رقم روشن داراي عملكرد دانه بيشتر و رقم ياواروس داراي مقاومت بيشتري به تنش خشكي بود. اگرچه تنش خشكي موجب كاهش اغلب اجزاي عملكرد گندم شد، ليكن تنظيم‌كننده‌هاي رشد موجب جبران بخشي از كاهش عملكرد ناشي از خشكي گرديدند؛ بنابراين، اين تنظيم‌كننده‌هاي رشد به ويژه سايكوسل براي استفاده در شرايط تنش خشكي قابل توصيه مي‌باشند.

Application of plant growth regulators (PGRs) could be one of the methods to compensate for the harmful effects of drought stress, as the most important factor limiting wheat yield. To examine the effect of two PGRs; cycocel (CCC) and salicylic acid (SA) on grain yield and its components of a bread (Roshan) and a durum (Yavarous) wheat under different water regimes [normal (as control), moderate and severe drought], field and greenhouse experiments were carried out at the Research Field and Greenhouse of College of Agriculture, Shiraz University during 2009-2010 growing season. Field and greenhouse experiments were organized as a split factorial based on randomized complete block design and completely randomized design, respectively. Results showed that drought stress caused remarkable reductions in ear length, grain number per spikelet, grain and spikelet number per ear, grain yield, biological yield and harvest index. The highest and lowest effects of drought stress were observed in biological yield and 1000- grain weight, respectively. PGRs increased ear length, grain number per spikelet, grain and spikelet number per ear, 1000- grain weight as well as the grain yield. SA and CCC application was associated with enhancement and reduction in biological yield, respectively. Harvest index was increased in CCC treated plants. Responses of Roshan cultivar yield and its components to drought stress and both PGRs application were more than Yavarous. Also it appeared that Roshan cv. had more grain yield, and Yavarous had higher resistance to drought stress. Although drought stress caused reductions in most yield components of wheat, PGRs application could alleviate a part of these harmful effects. Therefore application of these PGRs, especially CCC, is recommended under drought stress conditions.