تغييرات وزن خشك و تعيين ميزان كلشي‌سين طي مراحل مختلف نموي در دو گونه سورنجان بومي ايران (Colchicum kotschyi Boiss. و Colchicum robustum Stefanov)

Dry matter variation and determination of colchicine content during different phenological stages in two Iranian Colchicum species (C. kotschyi Boiss. and C. robustum Stefanov)

جنس كلشيكوم (Colchicum L.) به علت توليد كلشي‌سين شناخته شده است و چندين گونه از آن در نقاط مختلف ايران به صورت خودرو رشد مي‌كنند. سطوح كلشي‌سين در طي رشد و نمو و در گونه‌هاي مختلف، متغير است. به منظور تعيين ميزان كلشي‌سين و درصد وزن خشك، طي مراحل مختلف نموي در دو گونه سورنجان بومي ايران (Colchicum kotschyi Boiss. و C. robustum Stefanov)، كورم‌ها و بذرهاي هر دو گونه طي فصول مختلف (بهار، تابستان، پاييز و زمستان) در سالهاي 1389- 1388 از عرصه جمع‌آوري شدند و ميزان كلشي‌سين به روش كروماتوگرافي مايع با كارايي بالا (HPLC) اندازه‌گيري شد. بيشترين ميزان كلشي‌سين كورم در هر دو گونه در برداشت پاييزه (در زماني نزديك به آغاز فعاليت ريشه) با ميزان w/w 077/0% و w/w 049/0% به‌ترتيب در C. kotschyi و C. robustum مشاهده شد. كمترين ميزان كلشي‌سين كورم در C. kotschyi در برداشت تابستان (قبل از شروع گلدهي) و در C. robustum در برداشت زمستان (همزمان با گلدهي و شروع رشد رويشي) به‌ترتيب با ميزان w/w 0058/0% و w/w 0075/0% وزن خشك بدست آمد. ميزان كلشي‌سين بذر در C. robustum و C. kotschyi، به‌ترتيب w/w 128/0% و w/w 0462/0% وزن خشك بدست آمد. بيشترين و كمترين درصد وزن خشك كورم در هر دو گونه به‌ترتيب در برداشت تابستان و زمستان حاصل شد.

The genus of Colchicum is known for the production of colchicine which some species such as C. kotschyi Boiss. and C. robustum Stefanov are grown in Iran. The level of colchicine varies in different species as well as stages of plant development stages. In the present study, colchicine content and dry matter of corm and seeds in C. kotschyi and C. robustum, growing wild in Iran, were determined during different phenological stages. The plant materials were collected in different seasons (spring, summer, autumn and winter), during 2009-2010 and the amounts of colchicine were determined by high liquid performance chromatography method. The highest amount of colchicine of corm in both species was observed during autumn, in the time close to the beginning of activation of the root, with amount of 0.077 and 0.049% (wt/wt) in C. kotschyi and C. robustum, respectively. The lowest amount of colchicine of corm in C. kotschyi was found to be 0.0058% (wt/wt) during summer, before flowering stage, while the lowest amount of Colchicine in C. robustum was found to be 0.0075% (wt/wt) during winter, synchronous to flowering and vegetative growth. Colchicine content in seeds was found to be 0.128 and 0.0462% (wt/wt) in C. robustum and C. kotschyi, respectively. The highest and the lowest of corm dry matter in both species were found in summer and winter, respectively.