تحليل رابطه اندازه دولت و شاخص نخست شهري در ايران (دوره زماني1387-1352)

An Analysis of Relationship between Government size and Primary City Index in Iran (1974-2008)

بي شك يكي از مهم ترين معضلات دولت ها افزايش ميزان تمركز جمعيت و سرمايه در يك يا دو شهر از كل شهرهاي كشور است كه شاخص نخست شهري يا بزرگ سري ناميده مي شود. عوامل متفاوت اقتصادي، سياسي، اجتماعي و تاريخي در شكل گيري پديده نخست شهري در كشور دخالت دارند. يكي از اين عوامل؛ « اندازه دولت» مي‌باشد كه به يك معنا عبارت است از ميزان دخالت دولت در امور اقتصادي كشور و در سه سطح فعاليتي (دولت مركزي، دولت عمومي، بخش عمومي‌) در اين پژوهش مورد بحث قرار گرفته است. نوع پژوهش كاربردي و روش انجام پژوهش به صورت تحليل رابطه‌اي (كيفيت و نوع رابطه) و تحليل مقايسه‌اي است كه از تحليل همبستگي غير خطي استفاده شده است. داده‌هاي مورد استفاده شامل داده‌هاي اندازه دولت و داده‌هاي مربوط به شاخص نخست شهري در دوره زماني 1387-1352 كشور مي‌باشد. اهداف پژوهش شامل تبيين ميزان شاخص نخست شهري در نظام شهري كشور، نشان دادن رابطه شاخص اندازه دولت و شاخص نخست شهري در كشور مي‌باشد. جهت سهولت مطالعه و انجام مقايسه بازه زماني مذكور به شش دوره (دوره رونق درآمدهاي نفتي، دوره انقلاب و جنگ، برنامه اول، برنامه دوم، برنامه سوم و برنامه چهارم) تقسيم شده است. جهت تبيين اين موضوع كه كدام يك از سطوح دولت بيشتر از بقيه بر تغييرات شاخص نخست شهري موثر خواهد بود، نوع رابطه بين دو متغير نيز مورد مطالعه قرار گرفته است. نتايج پژوهش مبين كاهش در روند كلي شاخص نخست شهري و اندازه دولت در سه سطح فعاليتي در كشور در دوره مطالعاتي مي‌باشد. با بررسي رابطه ميان شاخص نخست شهري و اندازه دولت در سه سطح فعاليتي، ميزان ضريب همبستگي ميان دو متغير شاخص نخست شهري و اندازه دولت بسيار قوي (بالاتر از 9/0) ارزيابي شده است. به نظر مي‌رسد توانمندسازي بخش خصوصي در توسعه كشور مي‌تواند راهگشاي بهبود اقتصاد كشور و توزيع متعادل‌تر جمعيت در شهرهاي باشد.

Undoubtedly, one of the most important governmentʹs problems is the centralization of population and capital named primary city. Some various cases including, economic, political, social, and historical factors have the main roles in forming this phenomenon. One of these cases is the size of government which is the level of interfering of government in economic affairs and in this paper it has been explored in three activity levels. The research is aiming at representing the primary city in Iran and showing the relationship between the government size and Primary City Index. The method of this practical research is the non- linear correlation model. All data used in this article consist of statistic information of the government size and Primary City Index. In general, over the period 1974 to 2008 there is a downward trend in the value of Primary City Index and the size of government in three kinds of its levels. With exploring the relationship between government size and Primary City Index, the correlation coefficient of these two factors will be gained more than 0.9. Apparently, placing an emphasis on private section in development of country may improve the distribution of population and capital in cities.