عدم تعادل سلسله مراتب شهري در استان اردبيل

Survey of Imbalanced Urban Hierarchy in Ardabil Province

اين مقاله به بررسي سلسله مراتب شهري در استان اردبيل بر اساس روش تحقيق توصيفي-تحليلي با به كارگيري مدل هاي كمي طي دوره سال هاي 1365-1375و 1385 مي پردازد. يافته هاي پژوهش بيانگر آن است كه سلسله مراتب شهري استان، در طول سال هاي مورد بررسي متعادل نبوده ولي روند رو به بهبودي را طي نموده است. بر اساس بررسي انجام شده شهر اردبيل(مركز استان) با جذب بخش عمده اي از پتانسيل هاي توسعه اي در زمينه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي سبب جذب جمعيت و انحراف سلسله مراتب شهري از قانون «مرتبه-اندازه» شده است. به طوري كه در سال 1365جمعيت شهر اردبيل 9 برابر جمعيت شهر دوم(مشكين شهر) و 10 برابر شهر سوم(پارس آباد) بوده و در سال 1375 پارس آباد به شهر دوم ارتقا يافته و جمعيت اردبيل 6 برابر آن بوده است، در سال 1385 سلسله مراتب شهري متعادل تر شده و جمعيت شهر اردبيل 5 برابر شهر دوم(پارس آباد) و 7 برابر شهر سوم(مشكين شهر) بوده است. در پژوهش حاضر علاوه بر مدل رتبه -اندازه با محاسبه ضريب آنتروپي، شاخص هندرسون و شاخص چهار شهر مهتا به بررسي سلسله مراتب شهري پرداخته شده و خروجي آن ها نيز نتايج مشابهي را در برداشته است. بر اين اساس با ايجاد فرصت هاي برابر در كليه شهرهاي استان و كمك به ايجاد شهرهاي متوسط و حمايت از توسعه روستاشهرها و تبديل آن ها به شهرهاي كوچك مي توان در راستاي متعادل سازي شبكه شهري و توسعه ي فضايي متعادل در استان گام برداشت.

In this paper urban hierarchy of Ardabil province has been studied based on descriptive-analytical method during 1365-1375, and 1385. The results show that the urban hierarchy has been not balanced during the studied years, yet it showed a trend of improvement. According to the results, Ardabil city (province center) has been a permanent immigration destination because of the allocation of the most portion of investment in political, social and cultural aspects. Further, it has caused noncompliance of the urban hierarchy from rank-size rule. Therefore, Ardabil city population has been 9 and 10 times to the second city (Meshkinshahr) and the third city (Parsabad) in 1365, respectively. In 1375, Parsabad has been enhanced to the second city while its population has been one sixth of Ardabil city. Urban hierarchy has been balanced in 1385. This way, Ardabil had 5 and 7 times the population of the second city (Parsabad) and the third city (Meshkinshahr), respectively. In this paper, urban hierarchy is studied not only using rank-size model but also via the calculation of the entropy factor, Henderson index and Mehta Four-City index. The results of these methods were similar. The results revealed that it is possible to establish balancing urban network and development of balanced space in the province using creation of equal opportunity for all cities, as well as making attempts creating mean city and supporting rural-urban areas development to small cities are all possible.