بررسي رابطه خصوصيات گياهي با عوامل توپوگرافي در واحدهاي بهره برداري مراتع كوهستاني واز مازندران

Investigation on the relationship between vegetation characteristics and topographic factors in utilization units of mountainous rangelands of Vaz, Mazandaran

در مراتع كوهستاني وجود تركيب پيچيده اي از عوامل مانند توپوگرافي، مراحل رشد پوشش گياهي و توزيع آب، منجر به بروز مسايلي در توزيع چرا مي شود. به منظور كمك در انتخاب ابزار مناسب تصحيح پراكنش چرا در مراتع كوهستاني، بررسي تاثير توپوگرافي بر پوشش گياهي مراتع ييلاقي حوزه واز در استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت. بدين منظور، ابتدا با بازديد ميداني و شناسايي قطعات همگن از نظر چراي دام، 5 واحد بهره برداري تعيين گرديد و مناطقي به عنوان معرف در آنها انتخاب و نمونه برداري به روش تصادفي صورت گرفت. اندازه قطعات نمونه يك متر مربع و تعداد آن به روش آماري تعيين شد. در هر پلات، توليد به روش قطع و توزين، ميزان بهره برداري با استفاده از روش ارتفاع به وزن و بر اساس وزن خشك و درصد تاج پوشش هر گونه گياهي اندازه گيري شد. در نهايت با استفاده از نرم افزار SPSS، مقايسه عوامل گياهي مورد بررسي در واحدهاي بهره برداري با استفاده از طرح كاملاً تصادفي با تكرارهاي نامساوي انجام شد، و ضريب همبستگي بين هر يك از متغيرهاي مستقل (شيب، جهت و ارتفاع) با متغيرهاي وابسته (توليد، درصد تاج پوشش و بهره برداري) تعيين گرديد. همچنين موثرترين عامل از بين آنها و اثر متقابل متغيرهاي مستقل به كمك رگرسيون چندمتغيره گام به گام تعيين شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه از بين عوامل توپوگرافي مورد مطالعه، شيب و بعد جهت بيشترين همبستگي را با ميزان بهره برداري دام داشته و عامل ارتفاع رابطه اي نشان نداده است، ولي بر ميزان توليد و تاج پوشش گياهي موثر بوده است.

In mountainous rangelands, there is a complex combination of factors such as topography, vegetation growth stages and water distribution which affect grazing distribution. This research was conducted to investigate the effect of topography on vegetation of summer rangelands of Vaz, Mazandaran province. Five utilization units were selected on the basis of field survey and identifying homogenous grazing units. Key areas were obtained in each unit and sampling was done randomly. Size of the quadrates was 1m2 and the number was calculated by statistical method. In each quadrate, yield was measured by clip and weigh method and utilization rate was determined using height to weight ratio (based on dry weight). Vegetation cover percentage was also recorded. Finally, comparison of plant characteristics in utilization units was performed by SPSS in a completely randomized design with unequal replications. Then, correlation coefficient between each of the independent variables (slope, aspect and height) and dependent variables (yield, canopy cover percentage and utilization) was determined. Also, the most effective factor and interaction effects of independent variables were obtained by stepwise multiple regression analysis. Results showed that slope and aspect had the most correlation with livestock utilization respectively, but no relationship was found for elevation while it affected yield and canopy cover.