بررسي تركيب اسيدهاي چرب و خصوصيات فيزيكوشيميايي روغن بذرهاي تعدادي از توده‌هاي گاوزبان ايراني (Echium amoenum Fisch.)

Evaluation of oil content, fatty acid composition and physicochemical characteristics of some of Echium amoenum Fisch. accessions

گاوزبان ايراني (Echium amoenum Fisch.) از خانواده گاوزبان و جنس اكيوم مي‌باشد. با توجّه به اطلاعات كم مرتبط با روغن بذرهاي گاوزبان ايراني، هدف از انجام اين تحقيق، بررسي و مقايسه هشت توده مختلف (تهران، زردبند، اصفهان، همدان، رودبار، رحيم‌آباد، عزت‌آباد سفلي و فشكور) از نظر وزن هزاردانه، ميزان و تركيب اسيدهاي چرب روغن بذر و تعيين خويشاوندي توده‌ها از نظر ميزان روغن بذر و نيز بررسي برخي از خصوصيات فيزيكوشيميايي روغن (توده فشكور) بود. كشت در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام شد. روغن بذر توسط سوكسله استخراج شد و تركيب‌هاي روغن با استفاده از دستگاه گاز كروماتوگرافي شناسايي شدند. براي اندازه‌گيري صفات فيزيكوشيميايي روغن (رطوبت، ضريب شكست، عدد يدي، عدد پراكسيد، عدد اسيدي و عدد صابوني، ميزان كلروفيل) از روش‌هاي استاندارد AOCS استفاده شد. در تركيب روغن‌ها، هفت اسيد چرب شناسايي شد. اسيد لينولنيك، اسيد لينولييك و اولييك عمده‌ترين اسيدهاي چرب بودند. وجود اسيد گاما-لينولنيك در تجزيه روغن تشخيص داده شد. وزن هزاردانه و درصد روغن، در سطح 5% تفاوت معني‌داري نشان ندادند، امّا اجزاي تشكيل‌دهنده‌ي ‌روغن از تفاوت معني‌داري برخوردار بودند. دورترين خويشاوندي بين توده‌هاي اصفهان و رحيم‌آباد و حداكثر قرابت نيز در توده‌هاي زردبند و اصفهان مشاهده شد. ضريب شكست روغن 473/1، عدد اسيدي mg NaOH/g oil1/3، عدد پراكسيد meq O2/kg oil39/1،‌ عدد يدي g I2/100 g oil3/101، عدد صابوني mg KOH/g Oil163، مقدار رطوبت 78/1%،‌ ميزان كلروفيل mg Pheophytin/kg oil9/16 و pH آن 8/5 بود.

Echium amoenum Fisch. is a perennial medicinal plant belonging to family Boraginaceae. Due to low information related to the seed oil of Echium amoenum Fisch., aim of the study was to determine and comparison of eight different accessions for 1000 seed weight, composition and content of fatty acids of the seed oil and determining the affinities of the accessions with regard to the seed oil yield. Some physicochemical characteristics of the oil were also measured. The experiment was carried out in a randomized complete blocks design with three replications. Seed oil was extracted by soxhlet apparatus and the components were identified by GC/MS. For measuring the physicochemical characteristics of the oil including refractive index, acidity index, peroxide value, iodine value, saponification value, humidity, chlorophyll content and pH, standard methods of AOCS were used. Seven fatty acids were detected in composition of the oils. Linolenic acid, linoleic acid and oleic acid were identified as the main fatty acids. Acid gamma-linolenic was detected in oil analysis. No significant differences were recorded for 1000 seed weight and oil percentage at 95% level of probability while oil components showed significant differences. The farthest and the closest affinities were respectively recorded for (Esfahan and Rahim Abad) and (Zardband and Esfahan). Refractive index, acidity index, peroxide value, iodine value, saponification value, humidity, Chlorophyll content and pH were measured as follows, respectively: 1.47, 3.1 mg NaOH/g oil, 1.39 meq o 2 /1000 gr oil, 101.3 grI 2/ 100gr oil, 163.02 mg KOH/g, 1.78%,16.9 mg Pheophytin/kg oil, and 5.8.