مديريت آبياري و كوددهي نيتروژن در گياه دارويي رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.)در شرايط آب و هوايي نيمه‌خشك

Management of irrigation and nitrogen fertilizing in fennel (Foeniculum vulgare Mill.) as a medicinal plant under semi-arid conditions

براي دستيابي به مديريت بهينه آبياري و كوددهي نيتروژن در گياه دارويي رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.) در شرايط آب و هوايي نيمه‌خشك آزمايشي در تبريز روي رقم محلي اصفهان با سه فاكتور شامل زمان آبياري (90، 120 و 150 ميلي‌متر تبخير از تشتك) به‌عنوان عامل اصلي و تركيب كود نيتروژنه (100، 150 و 200 كيلوگرم اوره در هكتار) و تقسيط كود (100% در زمان كاشت؛ 50% در زمان كاشت و 50% در زمان ساقه‌روي؛ 25% در زمان كاشت، 50% در زمان ساقه‌روي و 25% در زمان گلدهي) به‌عنوان عامل فرعي به‌صورت اسپليت فاكتوريل با طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در سال 1387 اجرا شد. نتايج نشان داد كه با تاخير در زمان آبياري از 90 به 120 ميلي‌متر تبخير از تشتك تعداد چتر در هر بوته رازيانه 5/22% اُفت پيدا كرد. بيشترين عملكرد دانه و درصد اسانس به‌ترتيب برابر880 كيلوگرم در هكتار و 66/3% به تيمار برخوردار از 150 كيلوگرم در هكتار كود اوره و آبياري بعد از تبخير 90 ميلي‌متر آب از تشتك تعلق داشت. كاربرد كود به‌طور مساوي در مراحل كاشت و ساقه‌روي موجب افزايش 17 درصدي عملكرد دانه در مقايسه با دو سطح ديگر تقسيط كود شد. درصد اسانس از تقسيط كود اوره تاثيرپذير نبود. وقتي رازيانه 150 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژنه دريافت كرد و بعد از تبخير 120 ميلي‌متر آب از تشتك آبياري شد، بيشترين عملكرد اسانس (32 ليتر در هكتار) را توليد كرد و ميزان اين افزايش نسبت به تيمار حايز كمترين عملكرد اسانس 43% بود. بنابراين در كشت رازيانه توصيه مي‌شود كه زمان آبياري را به 120 ميلي‌متر تبخير از تشتك افزايش داده و 150 كيلوگرم در هكتار كود اوره در نسبت‌هاي مساوي در دو مرحله كاشت و ساقه‌روي مصرف گردد.

In order to achieve the best irrigation and nitrogen fertilizing management in fennel (Foeniculum vulgare Mill.), a split factorial arrangement in a randomized complete block design was conducted on Isfahan local variety under semi-arid conditions, in Tabriz during 2008. Three factors included irrigation time (90, 120, 150 mm evaporation from pan) as main plot and combination of urea dose (100, 150, 200 kgha-1) and split application of urea (100% at planting time, 50%: 50% at planting and stem elongation times, respectively, 25%: 50%: 25% at planting, stem elongation and flowering times, respectively) were applied as sub plot. The results indicated that with delaying in irrigation time from 90 to 120 mm evaporation from pan, the number of umbels per plant of fennel decreased up to 22.5%. The highest seed yield and essence percentage (880 kgha-1 and 3.66%, respectively) obtained from treatment with 150 kgha-1 urea application and irrigation of 150 mm evaporation from pan. Equally split application of urea at planting and stem elongation times could improve seed yield of fennel up to 17%, as compared with two other urea splitting levels. Seed essence percentage was not affected by split application of urea. Effect of three studied factors on essence yield was significant. When fennel plants were fertilized with 150 kgha-1 urea and irrigated after 120 mm evaporation from pan, seed essence yield was the highest (32 Lha-1), and this increase was 43% compared with the lowest essence yield treatment. According to the results, irrigation time of 120 mm evaporation from pan and applying 150 kgha-1 urea in two splits at planting and stem elongation times are recommended for fennel production.