تحليل گفتمان انتقادي هويت ايراني در شاهنامه فردوسي (مورد مطالعه: داستان سياوش)

A Critical Discourse Analysis of Iranian Identity in FerdowsiʹʹsShahnameh (Case Study: The Story of Siavash)

شاهنامه فردوسي با روايت گذشته ايرانيان بخش زيادي از عناصر هويت ايراني را به زمان حال انتقال داده است. در اين نوشتار به‌منظور شناخت هويت ايراني و تقابل آن با غيرايراني و بستر زماني و مكاني به‌وجود‌آورنده شاهنامه، از روش تحليل گفتمان انتقادي استفاده شده است. نتايج واكاوي متن داستان سياوش نشان مي‌‌دهد گفتمان هويت ايراني به‌واسطه تقابل با گفتمان هويت انيراني شكل گرفته و در هر دو گفتمان، بعد سياسي هويت از اهميت بيشتري برخوردار است. فردوسي نهاد سياسي را نگهبان آزادي و استقلال ايران‌زمين مي‌‌داند. درواقع، او با توجه به شرايط زمان خويش و غلبه عرب‌ها بر ايران، ايده سياسي خود را در قالب شاه آرماني بيان كرده است. شاه آرماني با ويژگي‌هاي فرّ ايزدي، داد و خرد دال مركزي گفتمان هويت ايراني بوده است و درمقابل، از شاه انيراني به‌عنوان دال مركزي هويت انيراني كه فاقد فره ايزدي داد و خرد است، مشروعيت‌‌زدايي شده است.

Narrating the past history of Iranians, FerdowsiʹsShahnameh has transferred major elements of Iranian identity throughout the centuries. To identify Iranian vs. non-Iranian identity and the contexts leading to the creation of Shahnameh, the present paper has employed critical discourse analysis (CDA). The findings of a textual analysisof the story of Siavash indicate that the discourse of Iranian identity has been shaped through confrontation with that of Aniranian, and in both discourses, the political dimension of identity has been more important. Ferdowsi regards the political institute as the guardian of freedom and independence of Iran. In fact, taking into consideration the conditions of the time and the conquest of Iran by the Arabs and their dominance, Ferdowsi tried to propose his political ideas in "an ideal king". Enjoying divine charisma, justice and wisdom, the ideal king is the nodal point in the discourse of Iranian identity. In contrast, the king of Aniran has been delegitimized as the nodal point of Aniranian identity, lacking divne charisma, justice and wisdom.