تحليل اشعار سهراب سپهري بر اساس ديدگاه پديدارشناسي

A Study of Sepehriʹs Poems Based on Phenomenology Theory

پديدارشناسي (Phenomenology)، يكي از نظريّه هاي برجسته در نقد ادبي معاصر است، به طوري كه پيروان نقد ادبي خواننده محوري (reader-response theory)، اساس تيوري هاي خود را بر پايه آن نهاده اند. اساس نظريّه ادموند هوسرل (Edmond Husserl)، پديدارشناس برجسته، بر اين اصل استوار است كه پديده هاي موجود در جهان، تنها در فهم و دركِ ادراك كننده آنها داراي مفهوم اند و ذهن انسان منشا همه معاني است. كليد درك اين دلالت، نشانه ها و كليد واژگان زمينه اي اين نشانه ها، نگاه شهودي است. اساس نظام پديدارشناختي هوسرل، رويكردي ناب و تازه به پديده ها براي رسيدن به «اصل چيزها»ست كه در اين حالت، نوع رابطه حسّي- ادراكي با پديده ها، از اهميّت ويژه اي برخوردار است. اين دريافت حسّي- ادراكي، زمينه ساز تحوّل نشانه شناسي كلاسيك (semiology) به نشانه- معناشناسي سيّال و هستي مدار (sémiotique) است. اين رويكرد، روشي كارآمد براي تجزيه و تحليل است. تحليل پديدارشناسانه آثار ادب فارسي، مي تواند افق هاي نوي بر روي تحليل شعر فارسي بگشايد و زمينه ساز خوانشي تازه از آنها شود. سپهري، به عنوان شاعري تاثير گذار و صاحب سبك، براي تبيين حالات شهودي خود، به نگاهي نو و نامتعارف دست يافته؛ به طوري كه عنوان شاعر «نگاه تازه و شهودي»، شايسته اوست. نگاه سپهري به جهان هستي، نگاهي پديداري و مكاشفه اي است. او در گفتماني تاويلي و هستي مدار، نگاه خود را از موجوديّت عيني و ذهني پديده ها به ساختار تاويلي و نشانه شناختي آنها انتقال مي دهد و در فرايندي حسّي- ادراكي، آن را به پديداري معنا دار تبديل مي كند. كشف چنين ساختاري، در پرتو نقد پديدار-شناختي امكان پذير است. اين مقاله با روش تحليلي و توصيفي و در ارتباطي تعاملي با نشانه- معنا شناسي، نمونه هايي از اشعار سهراب سپهري را مورد بررسي و ارزيابي قرار داده و گفتمان جديدي را در شعر سپهري، معرّفي و ارايه كرده و در پرتو نگاهي نو و سيّال، به برداشت تازه اي از اشعار زايشي او دست يافته است.

Phenomenology is one of the outstanding theories in contemporary literary criticism so literary criticism followers of reader-response theory have based all their theories on it. Husserlʹs theory, belongs to eminent phenomenologist Husserl, is mainly based on existing phenomenon in the world that are only meaningful from observersʹ point of view and manʹs mind is the origin of all conceptions. The only way of understanding symbols and their meanings is an evidenced-view. Base of Husserlʹs phenomenological aspect is new point of view over the phenomena in order to reach the essence of objects that in the case sense understanding with phenomena deserves special importance. This conception, will lead to flowing semantic and universe-based one. This approach, for analysis method is efficient. Phenomenological analysis of Persian literature works can open new horizons to the analysis of Persian poetry and brings a new reading of them. Sepehri, as the poet and the owner of influencing style, explains his intuitive scenarios, and possesses a new and unusual look at the findings which deserves him to be considered as an intuitive poet. Sepehriʹs look at the universe is an "Emerging and Revelation" look. Sepehri retells his interpretation of naturally objective existence of events and gives them their semi logically impressive structure. This paper in a descriptive and analytical way and in interactive communication with phenomenological view and semio- semantics, offers a sample of his poems and evaluates and shows a new discourse in Sepehriʹs poems. In the light of the new look, the article presents a new interpretation of his poems. Key words: Phenomenology, Sepehriʹs poems, Semio-semantics, Reader-response theory, Interpretation.