بهبود فضاي كسب‌و‌كار در برنامه پنجم توسعه

The Improvement of Business Environment in the Fifth Development Plan

در گذشته تصور مي‌شد كه بنگاه‌هاي اقتصادي براي فعاليت فقط به‌ ثبات اقتصادي ـ سياسي كشورها نياز دارند؛ اما در دهه 1990 ميلادي، اهميت فضاي كسب‌و‌كار به‌عنوان ارتباط‌دهنده فضاي خرد و كلان اقتصاد در ادبيات اقتصادي مطرح شد. در اين مقاله ابتدا به تعريف فضاي كسب‌و‌كار مي‌پردازيم و سپس با توجه به اينكه اولين گام در اصلاح فضاي كسب‌و‌كار شناخت نارسايي‌ها و چالش‌هاي آن است، برخي ابزارها و شاخص‌هاي لازم براي شناسايي اين نارسايي‌ها را معرفي و جايگاه و وضعيت فضاي كسب‌وكار ايران را براساس اين شاخص‌ها و ابزارها بيان مي‌كنيم. آنگاه با مرور برنامه‌هاي اجرا‌شده براي اصلاح فضاي كسب‌و‌كار در ايران پيش از برنامه پنجم توسعه، و با استفاده از برنامه‌هاي اصلاحي مورد نياز كشور براي اصلاح فضاي كسب‌و‌كار (برگرفته از شاخص‌هاي معرفي‌شده) به ارزيابي مواد بخش فضاي كسب‌و‌كار برنامه پنجم توسعه مي‌پردازيم و برخي مواد پيشنهادي را كه بايد در برنامه‌ها و سياست‌هاي آتي براي اصلاح فضاي كسب‌و‌كار مد‌نظر قرار گيرد، ارايه مي‌نماييم. نتيجه اين مقاله نشان‌دهنده نامناسب بودن فضاي كسب‌و‌كار ايران برمبناي شاخص‌هاي خارجي و داخلي است كه بايد براساس چالش‌هاي شناسايي‌شده به طراحي سياست‌هاي اصلاحي پرداخت. همچنين با توجه به نتايج يكي از شاخص‌هاي داخلي فضاي كسب‌و‌كار، تاكيد ويژه‌اي بر مشكل انحصار در اقتصاد ايران‌ شده است. بررسي مواد فصل بهبود فضاي كسب‌و‌كار برنامه پنجم نشان مي‌دهد كه مواد ارايه‌شده در لايحه دولت، كامل و داراي اولويت نبود، اما خوشبختانه نمايندگان مجلس شوراي اسلامي برخي مواد، مانند بيمه نوسانات نرخ ارز، افزايش مشاركت بخش خصوصي، اصلاح قانون كار و مقررات‌زدايي، را به آن افزودند كه در ارتقاي اين فصل بسيار موثر بود. به‌نظر مي‌رسد، برخي اصلاحات از جمله كاهش وابستگي به درآمدهاي نفتي، احصاي دقيق بخش عمومي غير‌دولتي و محدود كردن حوزه و ميزان فعاليت‌هاي آن و كاهش فساد از اصلاحات داراي اولويت بيشتر نسبت به مواد ذكرشده در برنامه پنجم توسعه درخصوص بهبود فضاي كسب‌و‌كار بوده و اميد است در برنامه‌ها و سياست‌هاي ديگر مورد توجه قرار گيرد.

Previously thought that economic enterprises needs to create only economic-political stability for their activity but in the 1990s the importance of business environment as the relevance of micro and macro economics was proposed in economic literature. At first, the paper defines the business environment and then given the first step in reforming business environment is to identify its challenges and deficiencies, some tools and indicators are introduced to identify them and the position and status of Iranʹs business environment can be explained based on the indicators and tools. Then reviews the plans for reforming Iranian business environment before the fifth development plan and compares the reforming plans needed to improve the business environment (derived from the introduced indicators) with the business environment-related Articles of the fifth development plan Act to assess the overall business environment of the fifth development plan and some of the proposed Articles that should be considered in future plans and policies on reforming the business environment are recommended. Results of the paper show that Iran business environment is inappropriate based on internal and external indices and according to the identified challenges by them, reforming policies should be adopted. Including the paper emphasizes specially on the problem of monopoly in the Iranian economy according to the one of internal indices of business environment results. Also, the study of Articles on the improvement of business environment chapter of the fifth development plan Act showed that Articles provided in the bill werenʹt complete and a priority but fortunately, representatives of the parliament added some Articles such as Exchange rate fluctuations insurance, Increased private sector participation, Labor law reform and deregulation to them that it was very effective in improving this chapter. It seems some reforms, including reducing dependency on oil revenues, accurate enumeration of non-governmental public sector, limiting the scope and extent of its activities, and reducing corruption have been higher priority reforms than the Articles listed in the fifth development plan Act on improving the business environment and hope to be considered in other plans and policies.