بررسي تنوع ژنتيكي توده‌هاي بومي شنبليله ايراني بر اساس صفات سيتوژنتيكي

Evaluation of genetic diversity of Iranian Fenugreek (Trigonella foenum graceum L.) based on cytogenetics characteristics

شنبليله (Trigonella foenum-graceum L.) گياهي يك ساله و متعلق به تيره‎ي بقولات است كه سابقه كاشت طولاني در ايران دارد. منشا پيدايش شنبليله را نواحي مديترانه گزارش كرده‌اند. ارزش‎هاي غذايي و دارويي اين گياه به اثبات رسيده است. توده‌هاي گوناگوني از اين گياه در كشور يافت مي‌شود، ولي تا كنون تحقيق كاملي براي شناسايي و ارزيابي اين توده‌ها صورت نگرفته است. به منظور ارزيابي تنوع ژنتيكي توده‌هاي بومي شنبليله ايراني، 20 توده از نقاط مختلف كشور جمع‌آوري و از راه صفات سيتوژنتيكي مورد بررسي قرار گرفتند. بررسي صفات سيتوژنتيكي توده‌هاي بومي نشان داد كه تمامي توده‌هاي مورد بررسي از لحاظ سطح پلوييدي همگي ديپلوييد 16 =x 2 = n2 بودند. همچنين طول هر 8 كروموزوم، مجموع طول كلي كروموزوم و طول نسبي هر كروموزوم به طول كل اندازه‌گيري شد. طول بزرگ‎ترين كروموزوم 7 ميكرون در توده اردستان و كوتاه‎ترين آنها 54/2 ميكرون در توده برازجان بود. بلندترين طول كلي كروموزوم در توده‎ي زنجان به طول 3/48 ميكرون و كوتاه‎ترين طول كلي كروموزوم در توده‎ي برازجان به طول 46/26 ميكرون مشاهده شد. تجزيه خوشه‌اي بر اساس صفات سيتوژنتيكي توده‌ها صورت گرفت و توده‌ها به 7 گروه تقسيم شدند. نتايج اين تحقيق نشان داد توده‌هاي بومي شنبليله ايراني از نظر صفات مورد مطالعه از تنوع بالايي برخوردارند. در اين دسته‌بندي‌ توده‌هاي برازجان و زنجان در گروهي جداگانه قرار گرفتند و با ساير تودهها تفاوت معني‌داري داشتند كه منبع ژنتيكي مناسبي براي برنامه‌هاي به ‌نژادي مي‌باشند.

Fenugreek (Trigonella foenum graceum L.) is an annual plant belonging to Legominosae family with a long history of farming in Iran. There are various populations of this plant in Iran. However, no comprehensive study for fully understanding of it has been yet carried out. Twenty Iranian native populations of fenugreek were collected from different parts of the country to asses the genetic variability, including their cytogenetic characteristics. The analysis of poloidy level revealed that all the populations were diploid (2n=2x=16). Chromosomal characteristics including Length of each chromosome, sum of the length of all chromosmes and relation to sum of each chromosome were measured. Genotype of Ardestan had largest chromosomes (7 ?) and the shortest one (2.45 ?) belonged to genotype of Borazjan. Cluster analysis categorized the genotypes to seven groups. Based on the results the native Iranian populations of Fenugreek showed high diversity regarding the features under study and they may provide suitable genetic resources for breeding programs.