پژوهشي تطبيقي درباره وحدت وجود از ديدگاه مولوي و اسپينوزا

Pantheism from the Viewpoints of Rumi and Spinoza: a Comparative Study

وحدت وجود يكي از گسترده ترين مفاهيمي است كه ريشه در مكاتب بسيار كهن بشري دارد. گستردگي اين مفهوم مانع از يافتن معنايي واحد در ميان مشرب هاي فكري است و دست يابي به نظريه اي مبتني بر حقيقتي كه تفاوت هاي لفظي و ظاهري اين مفهوم را خاتمه بخشد بس دشوار است. با وجود اين ، پرداختن به اين مساله براي تقريب ديدگاه انديشمنداني كه در اين باره تفكّر نموده اند لازم و ضروري به نظر مي آيد. در اين مقاله پژوهشگر بر آن است كه وجوه تشابه و تفاوت آن حوزه را آشكار سازد. لذا در راستاي تبيين مفهوم وحدت وجود ، به بررسي راه هاي شناخت و معرفت در انديشه مولوي و اسپينوزا كه از برجسته ترين پژوهندگان حقيقت و از بزرگترين چهره هاي انديشه بشري اند پرداخته و سعي شده است كه برخي از وجوه تشابه وحدت وجود متعالي مولوي و وحدت تك جوهري اسپينوزا كه به ظاهر بس متفاوت از يكديگر مي نمايد مورد بررسي و تحليل قرار گيرد.

Pantheism is one of the broadest concepts in the history of thought which can be traced back to the ancient times. Therefore, reaching a consensus about its true meaning is not an easy task. However, for improving our understanding about the pantheist thinkers it appears necessary to deal with this concept comparatively. This article tries to survey the views of Rumi and Spinoza, two great thinkers of the history of thought, on knowledge and the ways of gaining it. It also tries to compare Rumi’s transcendental pantheism with Spinoza’s monistic pantheism, which apparently seem different, and enumerate their similarities.