نام‌هاي عَلَم در ترجمه متون تاريخي

Historical Names in Translating History Texts

ترجمه متون و ايجاد پل ارتباطي ميان دو بستر مفهومي در دو قالب متفاوت نه‌تنها علم بلكه هنر است. غالباً ترجمه‌اي درخور توجه است كه توانايي كاربرد مفاهيم مناسب را در زبان دوم داشته باشد. با اذعان به پيچيدگي كار ترجمه متون تاريخي و پاس‌داشت كار مترجمان، اشاره به برخي نكات ظريف اما كليدي در ترجمه اين متون، دورنماي بهتري را براي اين دسته از ترجمه‌ها دربر خواهد داشت. انتقال نام‌هاي تاريخي از زبان‌هاي خارجي به زبان فارسي به‌سبب تفاوت در الفبا و آوانوشت كار بسيار پيچيده‌اي است. اين مهم زماني در كار ترجمه خلل ايجاد مي‌كند كه آن نام‌ها كم‌تر معروف يا از دايره تخصص مترجم بيرون باشد. به‌بيان ديگر، مترجم كليت جمله را به‌خوبي ترجمه مي‌كند اما به‌سبب ناتواني در تشخيص نام علم تاريخي ماهيت ترجمه را به‌خطر مي‌اندازد. در دو قرن اخير از اين دست ترجمه‌هاي غيرتخصصي، كه شايد در انتقال مفهوم نيز بسيار پرتوان باشند، به زبان فارسي نمونه‌هايي ديده مي‌شود، كه به‌سبب رعايت‌نكردن اصول ترجمه نام‌هاي تاريخي (چه نام اشخاص و چه نام اماكن) از قانون رعايت امانت در نقل مطلب ناخواسته عدول كرده‌اند. كاربرد بي‌عيب و به‌جاي نام‌هاي تاريخي در ترجمه علاوه‌بر اين‌كه ارزش ترجمه را بالا مي‌برد خوانندگان متون ترجمه‌شده را در دريافت مفهوم اثر پژوهشي اصلي ياري مي‌كند. به ديگر سخن، مخاطب در ابهام ناشي از مجهول‌بودن نام باقي نمي‌ماند. اين تحقيق بر آن است كه به ارايه برخي از محورهاي درخور توجه در ترجمه و مراحل نهايي تدوين متون تاريخي ترجمه‌شده بپردازد.

Translation of texts and creating an appropriate bridge between two concept domains with different forms not only is a science, but also an art. Mostly those translations are considered to be trustworthy and valid which provide proper equivalents for the concepts in the target language. Confirming the complicated task of a translator and praising the hard work of respectable (honorable) translators of our country, mentioning some delicate but key points in translating history texts, can make these kinds of translations more valuable, and can result in a brighter perspective for these kinds of translations. Transferring historical names from foreign languages into Persian is a very complicated task because of the difference between alphabets and transcriptions of each letter. This matter can be more problematic if the names are not that well-known and the translator is not familiar with the specialist in the field. In other words, the translator has been very successful in translation the sentence in general, but being successful in finding appropriate equivalents for all the historical (scientific) names endangers the translation itself. In the last two decades translations of this kind have been done, where the translator has no specialty in the field. Although these translations can be considered good regarding transferring the concepts, because of not observing the principles of translating historical names (places or people) have violated the principle of loyalty unconsciously. Flawless use of historical names in the appropriate places not only adds to the value of translation, but also contributes to the understanding of the original text, and in other words the vagueness resulted from an unfamiliar name will disappear. This study aims at providing some important points in translating history texts; also, some delicate points about how translated history texts can be edited are mentioned.